Trump

Walter Winchell contra ‘America First’

In Philip Roth’s dystopische succesroman The Plot Against America over een fascistische machtsovername in de Verenigde Staten anno 1940, is een hoofdrol weggelegd voor Walter Winchell. Hij was de machtigste journalist van zijn tijd en bond ook in werkelijkheid de strijd aan met het isolationisme van de America First-Beweging, waarachter vaak een pro-nazistische gezindheid school. Zijn hechte band met FBI-chef J. Edgar Hoover had een hoge prijs.

 

Tekst René Zwaap

 

Philip Roth hoefde in The Plot Against America (2004) niets te verzinnen om het personage van Walter Winchell kleurrijk te maken. Met zijn achter op het hoofd staande vilten hoed, opgerolde hemdsmouwen, losgetrokken stropdas en eeuwige sigaret in de mondhoek, was Winchell ook in werkelijkheid het archetype van de Amerikaanse razende reporter. Dat Winchell eigenlijk helemaal geen journalist was, maar een mislukte vaudeville-artiest die een journalist speelde, vormde daarbij geen beletsel. Vijftig van de zeventig miljoen volwassenen die Verenigde Staten in de jaren dertig telde, stemden iedere zondag af op zijn radioshow (die steevast werd ingeleid met de woorden ’Here’s Winchell, he knows it all, he sees it all!’). Zijn geschreven dagelijkse column vol schimpscheuten, roddel en achterklap uit de coulissen van Broadway, Hollywood en Washington, geschreven in een even sappige als koortsachtige stijl vol ‘slanguage’, werd in meer dan 2000 dagbladen over de gehele natie afgedrukt. De helft van de abonnees van het krantenimperium van persbaron Randolph Hearst las de krant puur om Winchell en hij was de eerste journalist die even torenhoge gages opstreek als filmsterren, gevierde zangers en kampioenen van het honkbalveld. Winchell was de koning van de Jazz Age. Presidenten dongen naar zijn gunst, evenzeer als filmsterren en gangsterbazen. ‘Winchell begrijpen is een test in Amerika-kennis’, schreef een krant op het hoogtepunt van Winchells roem. ‘Niet minder dan in staat zijn de Amerikaanse Grondwet uit te leggen.’

 

New Deal

Met zijn eigen afkomst uit een straatarm Russisch-joods gezin in New York was Winchell de belichaming van de Amerikaanse Droom. ‘Democratie is waar iedereen elkaar een schop onder de kont kan geven’, luidde zijn motto. Met aanstekelijk gebrek aan eerbied voor welk instituut dan ook zette hij de sloophamer in de tot dan toe gescheiden compartimenten van de klassensamenleving. Met één terloopse opmerking kon Winchell carrières maken of breken. Zijn loopbaan lag geplaveid met geknakte reputaties en intense vetes. Tegelijkertijd was hij tijdens de Grote Depressie een onvermoeibare kruisvaarder ten bate van Roosevelts New Deal. Anders dan in Philip Roths roman werd Winchell geen presidentskandidaat en evenmin werd hij op campagne doodgeschoten, maar feit is wel dat zijn leven al vanaf 1933 in het teken stond van het mobiliseren van krachten tegen het Europese fascisme en diens handlangers in de VS. In de jaren vijftig was hij evengoed op weinig verheffende wijze betrokken bij de heksenjacht van senator Joseph McCarthy en zijn Comité voor On-Amerikaanse Activiteiten op iedereen die in een communistische reuk stond. Zijn hechte band met FBI-chef J. Edgar Hoover grensde aan het onbetamelijke.

 

Bittere armoede

Walter Winchell werd geboren in 1897 in de Lower East Side van New York. De familie heette eigenlijk Weinschel. Zijn overgrootvader was rabbijn in het Russische Minsk, zijn grootvader Chaim Weinschel was chazan (voorzanger) in de synagoge en een gevierd dichter in het Jiddisch, die in 1881 naar de Verenigde Staten was geëmigreerd. Vader Jacob Weinschel was een onfortuinlijke kleine handelaar in zijde en Walter beleefde een jeugd van bittere armoede. Moeder Jennie Bakst was eveneens van Russisch-joodse komaf en probeerde haar kinderen met wisselend succes op te voeden in de observante traditie. Bij Walter had dat weinig effect. Het antisemitisme waarmee hij als kind werd geconfronteerd maakte hem voor de rest van zijn leven wel ‘een intuïtieve Jood’, zoals hij het zelf noemde.

Vanaf zijn dertiende trad hij op in vaudevilleshows als tapdanser, zanger en komiek. Echt succesvol was hij niet. ‘Walters probleem was dat hij niet van het publiek hield’, aldus een vriend uit die tijd, opgevoerd in de biografie Winchell: gossip, power and the culture of celebrity van Neal Gabler (1994). ‘Hij was er bang voor en dus wilde hij slimmer zijn dan zijn toeschouwers, om zichzelf ervan te overtuigen dat hij beter was dan zij. Hij hield niet van hen en dat hadden ze in de gaten.’ Winchell zou later schrijven dat zijn tropenjaren in halflege theatertjes hem hadden geleerd hoe je de aandacht van het publiek moest veroveren.

 

Spaanse griep

Het was door de pandemie met de Spaanse griep van 1918, die in de Verenigde Staten een miljoen doden kostte, dat Winchell een alternatief vond voor zijn noodlijdende artiestenbestaan. Nu de theaters gesloten waren begon hij een nieuwsbrief te schrijven vol met roddels over collega-artiesten. Die sloeg zo goed aan dat hij al snel vaste bijdragen leverde aan theater-vakbladen. Zijn sappige roddels uit de toneelwereld trokken aandacht van een zakentycoon die zijn presidentiële ambities wilde verwezenlijken met een nieuw te stichten krant, de Evening Graphic. Die richtte zich met een cocktail van sport, seks en misdaad op de kleine man. Winchells werk kleurde uitstekend bij de Graphic, en behalve roddels uit Broadway en de gangsterwereld, die hij oppikte in de nachtclubs waar hij iedere nacht tot zonsopgang verbleef, begon hij ook hardhandige theaterkritieken te schrijven. Die bezorgden hem een toegangsverbod tot de dertig theaters van de gebroeders Jacob en Lee Shubert. Toen de Marx Brothers in een van die theaters de première opvoerden van hun show Animal Crackers – waarin onder de naam Wally Winston een figuur gemodelleerd op Winchell opdook – smokkelde Harpo Marx de met een valse baard getooide Winchell de zaal in.

In 1927 was de Evening Graphic al zo op stoom gekomen dat de Society for the Suppression of the Vice aandrong op een verschijningsverbod. Winchells werk trok de aandacht van de oppermachtige krantenmagnaat William Randolph Hearst. In 1929 verkast Winchell naar Hearts Mirror, zodat zijn columns via Hearts’s persbureau King Features nu ook in honderden andere Hearst-kranten worden doorgeplaatst. Terwijl de VS na de Wall Street Crash in een diepe crisis storten (‘De situatie is zo erg dat wanneer een kerel incheckt in een luxehotel en een kamer vraagt op de 17e verdieping, de receptionist vraagt of het om te slapen of te springen is’, bericht Winchell) gaat het met zijn eigen carrière juist crescendo. NBC huurt hem in als presentator van een wekelijks radioprogramma dat wordt gesponsord door het sigarettenmerk Lucky Strike. In het voorjaar van 1932 prijkt Winchell in smoking op 45.000 billboards verspreid over 18.886 Amerikaanse steden met zijn slagzin ‘OK America’, gevolgd door de reclametekst ‘Luckies are kind to your throath – I know’.

 

Al Capone

In de concurrerende pers worden verontruste commentaren gewijd aan ‘Winchellism’, dat met zijn sensatiehonger en gebrek aan respect als een gevaar voor de gehele journalistiek wordt gekenschetst. Maar niemand minder dan Hemingway prijst Winchell als ‘de grootste krantenman die ooit heeft bestaan’. Het is de tijd dat ook gangsterbazen glamourfiguren worden en op vakantie in Miami wordt Winchell met alle egards onthaald door Al Capone, die hem als welkomstgeschenk een stapeltje reeds ingevulde wedformulieren voor de paardenraces geeft. Elk formulier blijkt de winnaar juist te hebben. Gangsterbaas Frank Costello investeert in de Stork Club, de nieuwe exclusieve nachtclub in New York waarvan Winchell mede-eigenaar en het levende uithangbord wordt. Gezeten aan de exclusief voor hem gereserveerde tafel in de club ontvangt hij een eindeloze parade aan tipgevers, bewonderaars en revuedanseressen die hogerop willen. Winchells hechte banden met de onderwereld worden wat al te inzichtelijk als hij in zijn column aankondigt dat er een aanslag op het leven van een jonge gangster genaamd Vincent Coll, alias Mad Dog, in voorbereiding is. De krant is nog warm van de pers als Mad Dog inderdaad met kogels wordt doorzeefd. Tegelijkertijd staat hij elders in het gangstermilieu in een kwade reuk omdat hij iets onvriendelijks schrijft over een concurrerende nachtclub van de Stork. Bevreesd voor schadeclaims wegens laster en smaad krijgt hij Hearst zo ver dat deze zich er contractueel toe verplicht alle financiële schade die voortvloeit uit Winchells publicaties op zich te nemen. Winchell is vanaf dat moment verzekerd tegen smaadprocessen. Die carte blanche draagt bij aan zijn journalistieke moed.

 

Moordaanslag op Roosevelt

In 1932 wordt in Miami een aanslag gepleegd op het leven van presidentskandidaat Franklin Delano Roosevelt. De dader, de Italiaanse metselaar Giuseppe Zangara, mist zijn doelwit op een haar na, en treft in plaats van Roosevelt burgemeester Anton Cermak van Chicago, die aan zijn verwondingen overlijdt. Winchell slaagt erin door te dringen tot de politiecel waar Zangara verblijft en krijgt een exclusief interview. Zangara verklaart een hekel aan rijke mensen te hebben en dat hij eerder al heeft geprobeerd de koning van Italië te vermoorden. Winchell bewijst zijn vakgenoten zo dat hij meer is dan alleen een entertainer.

De actie ontsnapt ook niet aan de aandacht van Roosevelt, die eenmaal verkozen tot president Winchell in maart 1933 uitnodigt voor een tien minuten durend gesprek in het Witte Huis. Winchell is diep onder de indruk van de presidentiële ontvangst, die zijn toch al niet bescheiden ego streelt. De komende jaren is hij een onvermoeibare pleitbezorger van Roosevelt, die hij prijst als ‘de nieuwe held van de natie, die voor een rechtvaardiger verdeling van inkomen zal zorgen’. Hij ontpopt zich nu als de advocaat van de kleine man die alles te winnen heeft bij Roosevelts New Deal.

Tegelijkertijd begint Winchell zich als geen ander in de Amerikaanse media uit te spreken tegen Hitler, die dan net aan de macht is gekomen. Hij spreekt van ‘nazi-gorilla’s’ die de Duitse bevolking terroriseren. ‘Te erg voor woorden dat een man als Hitler, die zo intens haat, het zo ver kan schoppen in de politiek’, schrijft Winchell in 1933. ‘Zijn haat tegen de Israëlieten is verachtelijk – en wanneer een moordenaar hem op een dag neerknalt zouden een boel mensen daar niet rouwig om zijn’. Het bezorgt hem een heldenstatus bij de joodse gemeenschap in de VS en de intense haat van Hitlers Amerikaanse fanclub.

Ook binnen de VS tiert het fascisme welig. Winchell voedt de FBI met informatie die hij oppikt uit de kringen van Amerikaanse nazi’s, zoals de Silver Shirt-beweging rond William Dudley Pelley, Hitler-bewonderaar en virulent Jodenhater. De nazi’s van Milwaukee beginnen een lastercampagne tegen Winchell en noemen hem ‘een gevaar voor onze zaak’. Winchells repliek: ‘Reken maar dat ik dat ben.’ Van Roosevelt krijgt hij een speciale status als inlichtingenofficier van de Amerikaanse marine.

Tussen FBI-baas J. Edgar Hoover en Winchell bloeit in die tijd op instigatie van het Witte Huis een hechte relatie op. Hoover-biograaf Anthony Summers schrijft in Offcial and confidential: the secret life of J. Edgar Hoover (1993) dat Winchell de FBI-directeur en diens onafscheidelijke assistent Clyde Tolson vaak ontving in de Stork club, en dat Winchell zo ongetwijfeld op de hoogte moet zijn gekomen van toentertijd hoogst geheim gehouden homo-erotische betrekkingen tussen Hoover en Tolson. Ook bij de gangsterbazen die de nachtclub bezochten was de seksuele oriëntatie van ’s land hoogste politiechef blijkbaar een vertrouwd gegeven. Dat moet de hoogste criminaliteitsbestrijder van het land chantabel hebben gemaakt, stelt Summers, daarbij aanvullend dat Hoover inderdaad niet erg genegen was een punt te maken van georganiseerde criminaliteit, wat hem in het Kennedy-tijdperk op een vete met Bobby Kennedy kwam te staan.

 

Handel in geheimen

‘De grootste overeenkomst tussen hen was dat zij beiden handelden in geheimen’, schrijft Neal Gabler over de band tussen Winchell en de FBI-chef. ‘Hoover met zijn dikke onderzoeksdossiers, Winchell met zijn roddel en achterklap. Hun levens draaiden om het verborgene, en waarschijnlijk waren er geen twee andere mannen die de waarde van geheimen zo goed inzagen als zij – om ze te vinden, te exploiteren en zichzelf tegen hen te beschermen’. De relatie levert beide zijden voordeel op: Winchell draagt sterk bij aan het imago van Hoover als ’s lands opperste ‘crime fighter’ en krijgt van Hoover toegang tot dossiers die voor anderen gesloten blijven.

In Philip Roth’s roman is Winchell’s tegenkandidaat om het Amerikaanse presidentschap Charles Lindbergh, de legendarische piloot die bij leven inderdaad de isolationistische lijn van Amerikaanse afzijdigheid in de Tweede Wereldoorlog bepleitte, en zijn bewondering voor Hitler-Duitsland niet onder stoelen of banken schoof. In werkelijkheid troffen beide mannen elkaar op een ander podium, en wel de rechtbank. Lindbergh was uitgegroeid tot een nationale held toen hij in 1927 als eerste een transatlantische solovlucht had uitgevoerd van New York naar Parijs. Het hele land leefde met hem mee toen in 1932 zijn baby uit huis werd ontvoerd en kort daarop, ondanks betaling van het losgeld, dood werd gevonden in de buurt van de villa van de Lindberghs in New Jersey. Winchell stortte zich met huid en haar op de zaak. Hij beroemde zich erop dat het aan zijn speurwerk te danken was dat de ontvoerder, de Duitse timmerman Bruno Hauptmann, kon worden gearresteerd nadat in diens woning een deel van het losgeld was gevonden. Het daaropvolgende proces in 1935 groeide uit tot een ongekend mediaspektakel, met 130 fotografen en 350 reporters in de rechtszaal. Het was alsof niet Hauptmann, maar Winchell terecht stond, zo merkte een van de aanwezige journalisten op. Met de veroordeling van Hauptmann was Winchells status als journalistieke superheld helemaal gevestigd. De brief van FBI-directeur Hoover, waarin deze hem om zijn rol in de Hauptmann-zaak prees, liet hij inlijsten en ophangen boven zijn bureau.

 

In de winter van 1935 wordt Winchell naar eigen zeggen ’s nachts op straat in elkaar geslagen door twee Amerikaanse nazi-aanhangers. Trots doet hij er in zijn column verslag van. Zijn ster blijft stijgen. In 1936 kan Winchell zich miljonair noemen, in 1938 siert zijn beeltenis de cover van Time Magazine. Tegenover een verslaggever maakt hij gewag van een verschuivende interessesfeer. ‘Het kan me niet meer zoveel schelen wie een scheet laat op Broadway, maar als Hitler en Mussolini een scheet laten is dat nieuws’. Het Witte Huis ziet Winchell als een van de belangrijkste liberale krachten van het land. Zijn baas Hearst, geen vriend van Roosevelt, is minder enthousiast. ‘Je bent ingehuurd voor een roddelrubriek vanuit Broadway’, waarschuwt hij zijn vedette. ‘Alle politieke columns in mijn kranten zullen in geest Amerikaans zijn. Ze zullen democratisch gestemd zijn, niet communistisch of fascistisch.’ Waarmee de krantenmagnaat eigenlijk bedoelt dat zijn stercolumnist naar zijn smaak te liberal is geworden en zich ook niet moet bemoeien met buitenlandse politieke aangelegenheden. Op last van Hearst worden de berichten van Winchells correspondente in de Spaanse Burgeroorlog Lillian Hellman in de meeste kranten waarin de Winchell-column verschijnt weggesneden vanwege haar klare verdediging van het republikeinse anti-Franco- kamp.

 

Kennedy

Winchell laat zich er niet door van de wijs brengen. Wanneer de Britse regering in september 1938 blijvende vrede met Hitler-Duitsland denkt te hebben bereikt met het Verdrag van München, is Winchell de meest kritische stem in de Amerikaanse populaire pers. ‘Te proberen vrede te sluiten met Hitler is hetzelfde als proberen af te vallen door meer te eten’, houdt hij zijn miljoenenpubliek voor. ‘Die Europese landen hebben ons een nieuwe definitie van rechtvaardigheid gegeven: een misdadiger geven wat hij verlangt in plaats van wat hij verdient’. Zijn politieke instincten blijken telkens juist: in zijn columns voorspelt hij zowel de Duitse annexatie van Tsjechoslowakije als het Molotov-Von Ribbentrop-Pact. Consequent is hij ook: wanneer de pro-nazistische Britse ex-koning Edward, nu Hertog van Windsor, zich samen met zijn Amerikaanse bruid Wallis Simspon bij de Stork Club aanmeldt, wordt het paar op last van Winchell geen toegang verleend.

Er sluipt een zekere megalomanie in hem als Winchell daags na de Duitse inval in Polen een telegram stuurt aan Joseph P. Kennedy, ambassadeur van de VS te Londen, met een dringend advies aan de Britse regering. ‘Mag ik u met alle respect de suggestie doen, dat als Groot-Brittannië de oorlog verklaart, deze verklaring niet wordt geformuleerd als «oorlog tegen Duitsland» maar als oorlog tegen Hitler persoonlijk en zijn persoonlijke regime, om te beklemtonen dat Hitler niet echt de wil van het grootste gedeelte van de burgerbevolking vertegenwoordigt. Zo’n verklaring zou een verbazingwekkend effect hebben om het Duitse volk wakker te schudden, zeker als zo’n verklaring bekend zou worden gemaakt aan het Duitse volk.’ De ambassadeur slaat de raad beleefd af als ‘grondwettelijk onmogelijk’.

In de ogen van Winchell is Europa na het offer van Tsjechoslowakije aan Hitler ‘moreel bankroet’ en hij blijft er bij de Amerikanen op aandringen om zich voor te bereiden op een oorlog tegen Hitler en zijn handlangers. ‘We hebben geen grotere vloot nodig om een oorlog te beginnen, maar om te beëindigen’, legt hij uit. ‘Ik ben tegen weer een Amerikaans leger op vreemde bodem. Maar ik ben nog meer tegen een buitenlands leger op Amerikaanse bodem.’ De pro-Duitse factie in het Amerikaanse Congres van Afgevaardigden ziet in Winchell een agent van de Britten. Congreslid Jacob Thorkelson noemt Winchell ‘een joodse vuilspuiter die iedereen aanvalt die het niet heeft op zijn eigen georganiseerde minderheid’. Senator Burton Wheeler van Montana, ook een openlijke racist, stelt dat ‘Winchell probeert Amerika de oorlog in te blitzkriegen’.

 

Vijfde kolonne

Iedere week komt Winchell weer met nieuwe onthullingen over de ‘isolationalisten’, in wier kringen hij vooral een vijfde kolonne van nazi-collaborateurs, antisemieten en racisten ziet. Zijn tips krijgt hij onder meer van de Anti-Defamation League, de beweging voor gelijke burgerrechten. Zo vergaart hij een imposante collectie vijanden, van autofabrikant Henry Ford en diens antisemitische krant The Dearborn Independent, de white supremacy-beweging van senator William Bilbo van Mississippi, generaal George van Horn Mosley, die openlijk de invoering van het nazisme in Amerika bepleit, en Fritz Kuhn, de chef van de Amerikaanse Nazi Bund. Volgens Winchell belt Kuhn hem geregeld met verdraaide stem op om hem met valse tips tot uitglijders te bewegen. Wanneer Winchell komt met het nieuws dat de Gestapo plannen heeft om Amerikaanse spoorwegen op te blazen, reageert Hoover geprikkeld. ‘Ik krijg genoeg van zijn hysterie’, laat hij zijn medewerkers weten. Toch verordonneert hij iedere tip van Winchell na te trekken. ‘Zodat we niet voor schut staan als er echt iets gebeurt’. Mogelijk laat de FBI-chef de telefoon van Winchell ook afluisteren.

 

Lindbergh

Opvallend is dat de ‘vijfde kolonne’ ook na Pearl Harbor, de Japanse aanval van 7 december 1941, waarna Roosevelt namens de VS de oorlog verklaart aan Japan, onvermoeibaar doorgaat met het bepleiten van een apart vredesverdrag tussen de VS en Duitsland. Roosevelt voorzag dat zelfs toen nog het verzet tegen een oorlog tegen Duitsland zo groot zou zijn dat hij het niet aandurfde Duitsland en Italië ook formeel oorlog te verklaren (al vochten de Amerikanen op de Atlantische Oceaan de facto al lang met de Britten mee tegen Hitlers U-Boote). Gelukkig waren Hitler en Mussolini zo gedienstig om een paar dagen later, op 11 december, de oorlog aan de VS te verklaren. Maar zelfs dat vermocht America First nog niet overtuigen. Vliegheld Lindbergh, inmiddels uitgegroeid tot de belangrijkste stem van de isolationistische beweging, en niet alleen in de ogen van president Roosevelt ‘een absolute nazi’, bepleit zelfs nog in 1941 voor het Huis van Afgevaardigden een apart vredesverdrag tussen de VS en Duitsland. Lindbergh was innig bevriend met autofabrikant Ford en de laatste liet zich tegenover een FBI-agent ontvallen: ‘Als Charles hier in Detroit bij me langs komt, praten we alleen maar over de Joden.’

Winchell mikt zijn pijlen niet uitsluitend op extreemrechts in Amerika. Gesouffleerd door Hoover bindt hij ook de strijd aan tegen vakbonden die zouden zijn geïnfiltreerd door agenten van de Sovjet-Unie. Als Hitler Parijs verovert houdt hij zijn publiek voor dat op het moment Stalin gevaarlijker voor Amerika is dan Hitler. ‘Stalin staat aan de poorten van de Amerikaanse fabrieken.’ De vakbond voor het zeetransport klaagt hem in 1940 aan met een eis tot schadevergoeding van een miljoen dollar voor zijn beschuldigingen dat zij een marionet is van Moskou. Hearst schikt de zaak uiteindelijk met een afkoopsom van 10.000 dollar. Dat is zeer tegen de zin van Winchell, die zich beroept op informatie uit de top van de regering. Het communistische dagblad The Daily Worker ziet er vooral imagomanagement in: ‘Toen Winchell begon met nazi’s aan te vallen, stond hij in de vuurlinie van die communistenvreters die toen zeiden dat alle joden die zich tegen het fascisme keerden communisten waren. De makkelijkste manier om te bewijzen dat hij geen rooie is was door de roden aan te vallen. Het was een kwestie van lafheid.’

‘Op zondagavond moesten we tot het optreden van Walter Winchell om negen uur de programma’s van diverse komieken uitzitten’, schrijft Philip Roth in The Plot Against America. ‘Als hij dan uiteindelijk kwam en datgene had gezegd, wat wij van hem hoopten, en het ook met de verachting uitsprak die we van hem hadden willen horen, brak bij ons in de steeg zo’n bijval uit, alsof de beroemde journalist niet in een radiostudio zat aan de andere kant van de Hudson, die brede grensrivier, maar hier bij ons, strijdlustig in ons midden, met losgetrokken stropdas, met opengeknopen hemd, de grijze vilten hoed naar achteren geschoven, alsof hij aan de keukentafel van de buren zat,met de microfoon op een handdoek’. De aanbidding van Winchell die Philip Roth in zijn roman beschrijft binnen de joodse gemeenschap van Amerika, was er ook in werkelijkheid. Hij werd vanuit die kringen bedolven onder eerbewijzen. De dankbare joodse gemeenschap van Lakewood, New Jersey, vernoemt zelfs bij leven al een straat naar hem als ‘de eerste soldaat van het land in de strijd voor de democratie’ en de joodse organisatie B’nai B’rith nam hem al in 1934 op in haar Hall of Fame omdat ‘niemand meer had gedaan dan deze heer met zijn roddel en zijn columns om het nazisme van de kaart te lachen.’ Maar naarmate de oorlog voortduurt, groeit de druk, zeker in opmaat naar de presidentsverkiezingen in de herfst van 1944, wanneer Roosevelt voor zijn derde termijn opgaat. De America First-beweging haalt alles uit de kast. Het republikeinse congreslid Clare Hoffman beschuldigt presidentsvrouw Eleanore Roosevelt van communistische sympathieën en probeert een mars op Washington te organiseren met als doel onmiddellijke stopzetting van de oorlog met Duitsland en Italië. Tegelijkertijd eist de afgevaardigde een onderzoek naar de banden van Winchell met het ministerie van Justitie, lees de FBI. Ook dient hij een wetsvoorstel in om de Anti-Defamation League, Winchells belangrijkste informatiebron, te verbieden. De afgevaardigde John Rankin (Mississippi), een openlijke antisemiet, krijgt de lachers in het congres op zijn hand met anti-joodse grappen over Winchell. De laatste toont zich verbijsterd. ‘Kijk hoe laat het is. We zijn in oorlog met nazi-Duitsland, waarvan de leiders aan de macht kwamen met een programma van racistische vervolgingen en moord. Nu, in het Amerikaanse Congres, krijgen deze vooroordelen van Hitler applaus en geschater.’

Als Roosevelt op 12 april 1945 sterft door een hersenbloeding, is Winchell gebroken. ‘Er hoeft geen monument voor F.D.R. te komen’, schrijft hij. ‘Zijn monument is voor altijd in de harten van het gewone volk.’ Met diens opvolger Truman krijgt Winchell geen warme band, integendeel. Het zou Winchell ter ore zijn gekomen dat Truman hem een ‘kike’ – scheldwoord voor joden – had genoemd, zo stelt Neal Gabler in zijn biografie. Truman maakt een eind aan de New Deal, Winchell noemt hem in private kring een ‘son of a bitch’.

 

Met Hitlers ondergang en de Japanse capitulatie na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, moet Winchell zichzelf opnieuw uitvinden. Nadat de Russische onderminister van Buitenlandse Zaken Andrei Vishinsky op 26 september 1946 in een 2,5 uur durende speech voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een speciale vermelding van Walter Winchell als ‘oorlogshitser’ inlast, en van de Amerikaanse overheid een wet eist om hem het zwijgen op te leggen, vindt hij die nieuwe bestemming. ‘De Russische revolutie is de opstap naar de wereldrevolutie’, houdt Winchell zijn gehoor voor. ‘Nooit eerder verkeerde Amerika in zo’n groot gevaar.’ Met zijn nieuwe obsessie voor het rode gevaar vervreemdt Winchell zich van een deel van zijn oude aanhang en wordt hij voor regeringskringen juist een ideaal communicatiekanaal. Dat wordt nog erger als senator Joseph McCarthy uit Wisconsin zijn heksenjacht op al dan niet vermeende communisten begint. Winchell en McCarthy hebben een geweldige klik en de mannen speelden met het idee om zich gezamenlijk verkiesbaar te stellen voor het Witte Huis. Het aureool van Winchell bladdert zo verder af.

 

Josephine Baker

In 1951 loopt Winchells reputatie als kampioen van de burgerrechten ernstige schade op als de gevierde zwarte danseres Josephine Baker met haar gevolg in Winchells Stork Club op last van diens zakenpartner niet wordt bediend en vervolgens met steun van de zwarte gemeenschap een grote perscampagne begint wegens racisme. Winchells nieuwe concurrenten op de radio, onder wie Ed Sullivan, spinnen er goed garen bij. Voorheen had Winchell zich altijd sterk ingezet voor een gelijke behandeling van de afro-Amerikaanse gemeenschap. Met zijn zwarte vriend bokskampioen Sugar Ray Robinson had hij in Las Vegas hotels bezocht die verboden waren voor ‘honden en zwarten’ en samen met hem demonstratief een kamer geboekt. Nu voelt hij zich aangevallen. In plaats van de kwestie te verzoenen kiest Winchell voor een publicitair tegenoffensief. Hij duikt in zijn archief en beschuldigt Baker ervan in de jaren dertig steun te hebben gegeven aan Mussolini’s oorlog in Ethiopië en in Frankrijk ook met het Pétain-regime te hebben gecollaboreerd. Het maakt zijn zaak niet sterker. Allengs zinkt zijn populariteit.

Als radio plaatsmaakt voor tv als het belangrijkste massamedium, slaagt Winchell niet in een succesvolle transformatie. Zijn opgewonden staccato-dictie werkt op de radio fantastisch, maar voor tv-kijkers is het een afknapper. Zijn zoon Walt jr., die met weinig succes in de voetsporen van zijn vader probeerde te treden, had dat al voorspeld: ‘Als ze hem op tv zien, zouden ze alle respect voor hem verliezen.’ Dat bleek waar. Winchells tv-carrière bij ABC was een kort leven beschoren. De producent van Winchells tv-programma noemt de samenwerking ‘de ergste tijd van mijn leven’. Op het medium bleef zijn blikken stem uit vervlogen dagen wel nog jaren klinken als aankondiger van de geliefde detective-serie The Untouchables.

Een persoonlijk drama overkwam hem toen zoon Walt in het huwelijk trad met Eva von Klebow, wier vader in Duitsland een aanhanger van Hitler was geweest en als ingenieur actief was geweest voor de Luftwaffe van het Derde Rijk. Vader Von Klebow werd na de oorlog naar Amerika gehaald om te werken voor de Amerikaanse luchtvaartindustrie, maar op zijn werkkamer prijkten verborgen achter andere beelden nog altijd portretten van Hitler, vertelt zijn kleindochter Kenya Winchell aan De Republikein. Walter Winchell verbrak alle contact met zijn zoon en zijn jonge gezin. Walt jr. raakte verslaafd aan alcohol en drugs en zou in 1968 zelfmoord plegen. Volgens Kenya Winchell was haar vader al op jonge leeftijd getraumatiseerd vanwege de logeerpartijen die zijn vader hem oplegde in het huis van J. Edgar Hoover en zijn partner Clyde Tolson. Verhalen over seksueel misbruik deden de ronde. Als dat inderdaad zo was, betaalde Winchell de allerhoogste prijs aan zijn belangrijkste tipgever en beschermheer.

Toen Walter Winchell op 20 februari 1972 stierf aan een slepende kanker, was hij al zo goed als vergeten. Een poging van zijn laatste bewonderaars om in New York Times Square naar hem te vernoemen liep op niets uit. Het verdiende eerbewijs kwam pas veel later, met een roman van een van Amerika’s grootste romanciers. In Philip Roth’s The Plot Against America leeft een betere Winchell voort dan hij in het echt was. De duistere krachten die hij bij leven zo adequaat bestreed, zijn echter weer ontwaakt. Donald Trump, popelend om straks het roer van Joe Biden over te nemen, noemt zijn beweging niet voor niets ‘America First’.

Heeft u dit artikel gewaardeerd en wilt u dat uitdrukken met een donatie aan De Republikein? Dat kan via deze link:

Doneer € -

Dit artikel verscheen in De Republikein nr 4/2021. Verder in dit nummer:

Een gesprek met historicus Stephan Malinowski over de nieuwe ‘Historikerstreit’ in Duitsland om de restitutie-eisen van het Huis Hohenzollern, de collaboratie van het ex-koningsgeslacht met de nazi’s en de juridische klopjacht die het hoofd van het Huis tegen hem en collega’s voert als zij dat verleden oprakelen. ‘Hohenzollern heeft met zijn claims een Doos van Pandorra geopend.’

Jack Jan Wirken over het koloniale trauma in het klatergoud van de Gouden Koets. Aangaande de eindbestemming van het rijtuig is nu een advies aan koning en premier ingediend. Nooit meer gebruiken op Prinsjesdag en opbergen in een museum. Schril blijft het dat de dankbare ‘huldebrengers’ uit de overzeese gebiedsdelen die op de koets staan afgebeeld indertijd met één pennenstreek van hun Nederlandse nationaliteit werden beroofd, zoals Ulli Jessurun d’ Oliveira reconstrueert in zijn monografie De Gouden Koets en zijn koloniale kant.

Schrijfster en ex-europarlementariër Els de Groen begaf zich tussen de demonstranten op kroondomein Het Loo , die hun ijver zagen beloond met een forse bekeuring van twijfelachtig karakter. Zij vraagt zich af hoe groot de ecologische footprint van Willem-Alexander is: zeker is die ‘king size’.

Columnist Gerard Aalders reflecteert op het jongste staatsbezoek aan Noorwegen: ‘Voor vrouwen die nog meer hebben gezopen en gesnoven dan Mette-Marit, is zij een symbool van hoop’.

Maurits van den Toorn onderzoekt de waarachtigheid van de steeds meer gecultiveerde inzet van burgerschap als smeerolie van een vastgelopen politiek systeem. ‘Burgerinitiatieven worden vooral omhelsd als ze aansluiten bij de wensen van de gemeente.’

Adel-kenner Titus von Bönninghausen over de DNA-salon in Paleis Huis ten Bosch en het genealogische gehossel van het koninklijk paar. Naar de letter van het adelwezen is alles aan de koninklijke titelatuur fictie, en ook de Baskische roots van het huis van Zorreguieta komen neer op verzinsels, blijkt bij het doorvlooien van de beide stambomen.

Provo-oprichter Roel van Duijn kreeg Thierry Baudet aan de lijn over zijn kritiek op de complottheorieën waarin de FvD-leider grossiert en besloot tot een weerwoord in boekvorm.

Onze Rotterdamse huisdichter Manuel Kneepkens krijgt uitgeversadvies voor een Houellebecq-roman op z’n Hollands: over een polderrepubliek met een ‘shariah light’.

Classicus Anton van Hooff beschrijft de 16e eeuwse renaissance van de tirannenmoord en vergelijkt deze met de motivatie van de latere anarchistische koningsmoordenaars en jihadisten.

Onder professoren in coronatijd: Ricus van der Kwast over de Belgische ‘geluksprofessor’ Lieven Annemans, met zijn feitenvrije wetenschap een van de favoriete geleerden in de kringen van Willem Engel’s Viruswaanzin (in tegenstelling tot Annemans ultieme tegenvoeter Marc van Ranst), en Sjoerd de Jong presenteert een nieuw avontuur van ‘complotprofessor’ Karel, die voor de rechtbank op zoek gaat naar de chip in het hoofd van de koning.

In de kelder van het Darwin-museum in Moskou deed kunstenaar Fredie Beckmans een curieuze ontdekking. Aldaar rust, opgezet en al, de laatste hond van Stalin. Jachthond Milka was een geschenk van koningin Wilhelmina.

Gastcolumniste Daniela Hooghiemstra voorziet een toekomstige machtgreep van het Huis van de Oranje Postcodeloterij. Henk Westbroek verklaart nu ook de jacht op het volk voor geopend op de Kroondomeinen en Republiek-voorzitter Floris Müller kapittelt ANP-hoofdredacteur Freek Staps om diens gebrek aan verzet tegen de Mediacode.

Boekrecensies van Het Brusselse moeras. Achter de schermen van de macht in Europa van Tijn Sadée en Bert van Slooten en Friso; het tragische leven van Johan Willem Friso door Ronald de Graaf . En natuurlijk De Blik van Joep Bertrams.  Abonneren via deze link, nabestelling losse nummers via klantenservice@virtumedia.nl

Storming of the Capitol resembles Hitler’s ‘failed’ putsch of 1923

Arnold Schwarzenegger compares, shocked by its brutality, the storming of the Capitol to Kristallnacht in 1938. The night in which the Proud Boys of that time in Germany set the synagogues on fire. He calls both acts of violence attacks on democracy.

But democracy hadn’t existed in Germany for five years already on that terrible night, and it in spite of bad events it still does solidly exist in America.

The comparison which I think is applicable is the Hitler-putsch of 1923 in Munich. That also failed, just as January 6, 2021 in Washington was also a failed coup d’état. Both were enacted with the frustrated intent to destroy democracy and establish authoritarian rule.

The Hitler putsch was crushed the next day and nothing came of the planned march on Berlin. But Hitler’s name was on everyone’s lips. He stole the show in the criminal trial, and, in the eyes of his judges, he went from being defendant to prosecutor of the Democrats in Berlin. Now on his course, he focused on hollowing out democracy from within. Make Germany great again, he honked.

Two lies

Both attempts to pierce the heart of democracy were inspired by a lie. In Hitler’s case, the lie was that the German army was winning World War I until it was forced to surrender by the leftist and Jewish Democrats in Berlin. The whipped-up masses in front of the Capitol were also obsessed with an unbelievable lie. That Trump had been elected president but that the shady Democrats and officials stole his victory.

Why does this history repeat itself? Do they not realize that when the truth no longer matters, the way to fascism lies open?

You don’t have to ask this question of people who are die-hard followers of fascism. But you do have to ask it of the liars’ allies. In Germany, these were the Von Papens, the Von Schleichers, the Hugenbergs. In America, it’s Mitch McConnell, Pence, Murdoch, the majority of the Republican Party. All those who hitched a ride on the monster’s power.

Particularly striking is the climate of fear during both coup attempts. In Germany, confusion reigned from the military defeat, from the excessive demands of the war victors, from poverty and unemployment. And the extreme consequences of the Spanish flu. In America, fierce conflicts about racist murders, poverty, fears of being outperformed by China, and the explosion of COVID 19 dominate. A striking similarity is that in Germany groups of unemployed soldiers brandished weapons, while in America one extreme right group after another do target practice.

Fearful worlds in both cases, in which such a political lie is poison.

Hitler was not the inventor of the stab-in-the-back myth. That was General Erich Ludendorff, who, in the closing months of the First World War, transferred his absolute power to a parliamentary government of social-democrats in Berlin in order to cunningly blame it for the shame of defeat. But the one who was able to subsequently exploit Ludendorffs stab-in-the-back myth with great success was not he himself but his kindred spirit Hitler. When Trump will be stopped can we conclude that his role has been like the role Ludendorff played, not as the establisher of dictatorship, but that of the sly preparer who invented the fatal myth which paved the way into it.

That is why it is historically justified to make a disturbing prediction based on the similarity between the two coups d’état, that of today and that of a century ago.

Even when Trump has disappeared from the scene within a few years, there is a very real danger that a successor will still bring democracy down with the help of his myth of the Stolen Election Victory. Someone like Texas senator and lie repeater Ted Cruz or just Donald Trump Jr. will, if the social anxiety continues, then be able to bring Trump’s creepy legacy to full bloom.

Roel van Duijn is a former Dutch politician and elderman of Amsterdam (1943). In the Sixties he was the founder of the highly influential Provo-movement. Now historian and author of many books, of which the latest is  ‘A son for the Führer, the Nazi Utopia of Julia op ten Noort’ , Van Duijn  is living in Amsterdam and Fulda in Germany.

 

Roel van Duijn: Bestorming Capitool lijkt op ‘mislukte’ Hitlerputsch van 1923

Arnold Schwarzenegger, voormalig gouverneur van Californië, vergelijkt in een bewogen bewogen video de bestorming van het Capitool met de Kristallnacht. De nacht in 1938 waarin de Proud Boys van toen in Duitsland de synagogen in brand staken. Hij noemt beide gewelddaden aanvallen op de democratie.

Maar de democratie bestond in Duitsland in die vreselijke nacht al bijna zes jaar niet meer en die bestaat in Amerika nog wel degelijk.

De vergelijking die volgens mij wél opgaat is met de Hitlerputsch van 1923 in München. Ook mislukt, zoals ook 6 januari 2021 in Washington een mislukte staatsgreep was. Beiden met de gefrustreerde bedoeling de democratie te vernielen en een autoritair bewind te vestigen.

De Hitler-putsch werd al de volgende dag neergeslagen en van de geplande mars op Berlijn kwam toen niets terecht. Maar Hitlers naam lag op ieders lippen. In het strafproces stal hij de show en hij werd in de ogen van zijn rechters van beklaagde tot aanklager van de democraten in Berlijn. Zo op het paard gezet richtte hij er zich nu op de democratie van binnen uit uit te hollen. Duitsland weer groot maken, toeterde hij. Make Germany great again!

Twee maal een leugen

Beide pogingen om de democratie in het hart te raken werden bezield door een leugen. In het geval van Hitler was de leugen dat het Duitse leger in de Eerste Wereldoorlog aan de winnende hand was, tot het door de linkse en joodse democraten in Berlijn tot overgave werd gedwongen. Ook de opgezweepte massa voor het Capitool was bezeten van een ongelooflijke leugen. Dat Trump tot president is gekozen maar dat de louche democraten en ambtenaren de overwinning gestolen hebben.

Waarom herhaalt zich deze geschiedenis? Beseft men niet dat wanneer de waarheid er niet meer toe doet de weg naar het fascisme open ligt?

Deze vraag hoef je niet te stellen aan mensen die het fascisme keihard nastreven. Maar wel aan de bondgenoten van de leugenaars. In Duitsland waren dat de Von Papens, de Von Schleichers, de Hugenbergs. In Amerika zijn dat Mitch McConnell, Pence, Murdoch, de meerderheid van de republikeinse partij. Al diegenen die meegelift hebben op de macht van het monster.

Opvallend is het klimaat van angst tijdens de beide pogingen tot staatsgreep. In Duitsland heerste verwarring door de militaire nederlaag, door de overmatige eisen van de oorlogswinnaars, door armoede en werkloosheid. En de extreme gevolgen van de Spaanse griep. In Amerika heersen scherpe conflicten over racistische moorden, armoede, de vrees voor overvleugeling door China en de explosie van COVID 19. Treffende overeenkomst is dat in Duitsland groepen werkloze soldaten met wapens zwaaiden terwijl nu in Amerika de ene na de andere extreem–rechtse club schietoefeningen doet.

In beide gevallen angstige werelden, waarin zo’n politieke leugen vergif is.

De voorbereider en de voltrekker

Hitler was niet de uitvinder van de Dolkstootlegende. Dat was de doorgewinterde generaal Erich Ludendorff, die in de laatste maanden van de Eerste Wereldoorlog zijn absolute macht overdroeg aan een parlementaire regering in Berlijn, ten einde de sociaal-democratische leiders daarvan de schande van de nederlaag listig in de schoenen te schuiven. Ludendorff heeft nog wel hand in hand met Hitler in 1923 in de straten van München deelgenomen aan de gewelddadigheden, maar daarmee was zijn rol uitgespeeld.

 

Degene die de Dolkstootlegende vervolgens met groot succes mocht exploiteren was niet de oude generaal zelf, maar zijn jonge geestverwant Hitler. Die was het die het doodvonnis over de democratische republiek van Weimar voltrok en het schrikbewind gebouwd heeft. Later, als Trump definitief tegengehouden is, zullen we kunnen vaststellen dat zijn rol meer die van Ludendorff geweest is, niet als degene die de dictatuur gevestigd heeft, maar als de geslepen voorbereider die de fatale mythe heeft uitgevonden die de weg naar de dictatuur geplaveid heeft.

Daarom is het historisch verantwoord om op grond van gelijkenis tussen de beide staatgrepen, die van nu en die van een eeuw eerder, een onrustbarende voorspelling te doen. Ook wanneer Trump binnen een paar jaar van het toneel is verdwenen, is het gevaar levensgroot dat een opvolger met behulp van zijn legende van de Gestolen Verkiezingsoverwinning alsnog de democratie ten val zal brengen. Iemand als de Texaanse senator en leugen naprater Ted Cruz of gewoon Donald Trump junior zal, als de maatschappelijke angst blijft, dan Trumps griezelige erfenis tot volle bloei kunnen brengen.

Roel van Duijn is auteur van ‘Een zoon voor de Führer, de nazi-utopie van Julia op ten Noort’ en vast columnist van De Republikein, tijdschrift voor politiek, cultuur, recht & burgerschap 

 

Professor Karel weet raad (28): Handen in het haar

Professor Karel doorbreekt de lockdown met taboeloze wetenschap. In deze aflevering analyseert onze onversaagde wetenschapper de uitwerking van het corona-complot in de kappersbranche en buigt hij zich over verborgen codes in afwijkende haardracht.

 

 

Tekst en illustratie: Sjoerd de Jong

 

Beste professor Karel,

Als paranormaal consultant kom ik veel bij bekende Nederlanders thuis, vooral in de regio-Den Haag, het Gooi en Zuid-Limburg. Ik voer indringende gesprekken met hen over hun aura, de omsingelingspolitiek van de NAVO en natuurlijk de kunstmatige corona-waanzin waarin wij verkeren.

Sinds de nieuwe lockdown is afgekondigd, vragen velen van hen mij nu ook hun haar te knippen. Ik doe dat graag, bij wijze van meditatief-tactiele therapie. Maar nu valt mij op dat zij opvallend vaak een hoog opgestoken, verstijfd kapsel wensen, met paarse, groene of gele stroken erin. Zelfs een oudere topambtenaar die mij raadpleegt in verband met een hardnekkige fobie voor toeslagen, wilde opeens zo’n torenhoge haardracht.

Dit boezemt mij angst in, begrijpt u dat?

In mijn derde oog wijst deze paddenstoelvormige coupe namelijk op groot naderend onheil. Ik krijg het beeld door van nucleaire explosies. Zijn deze insiders misschien op de hoogte van een komende atoomoorlog?

Deelt u mijn visie, of mijn vrees?

Irene

 

Hier moeten we goed bij stilstaan, want dit is een zeer relevante waarneming, die ik zelf in de loop der jaren al vele malen heb gedaan. Kapsel en geopolitiek gaan samen, zeker in de niet-westerse wereld. Ik heb dat met eigen ogen kunnen vaststellen op mijn vele reizen door Aziatische hoofdsteden. Het kleurenpalet is overigens nog aanzienlijk groter dan u meent. In Tokio heb ik jongeren gezien met stijf rechtop staande kapsels in werkelijk alle kleuren van de regenboog. Het is een opmerkelijk verschijnsel, inmiddels wijdverbreid door de amerikanisering van Japan na 1945.

Wat wil men daar nu mee zeggen?

In deze rubriek heb ik al eens uitgelegd dat de zogeheten rockfestivals uit de zestiger jaren een experiment waren van de CIA om de jeugd te manipuleren. Maar het gaat veel verder. In feite was de complete zogenaamde ‘culturele revolutie’ een controlled demolition van de oude samenleving, vergelijkbaar met wat Bush en zijn cronies later hebben teweeggebracht met de Twin Towers. De bestaande orde moest worden vernietigd, om ruim baan te maken voor een totalitair systeem waarin wij als horigen kunnen worden uitgebuit en gecontroleerd. Wij zullen op de plantage moeten werken, beste Irene, dat is de bedoeling – en wel zodanig gehersenspoeld door de vaccinatie-fascisten dat wij lachen bij het knallen van de digitale zweep op onze eigen rug.

Dat staat allemaal niet op zichzelf, natuurlijk. We moeten in grote verbanden denken. Er loopt een rechte lijn van het olie-embargo waarmee Roosevelt Japan een excuus wilde geven voor de aanval op Pearl Harbor naar het plan van Bush en Cheney om Irak en Syrië te bezetten en door middel van ISIS paniek te zaaien onder westerse bevolkingen, om die te mobiliseren tegen Rusland.  Ook de ophef rond Zwarte (denk aan olie!) Piet speelt daarin een rol. Nu ja, om dat gedetailleerd uit te leggen, hebben we meer tijd nodig.

Maar terug naar de haardracht, want daar hebben we nog niet genoeg over gezegd. Kijk, het is natuurlijk geen toeval dat juist de kappers door de regering zijn gesloten, terwijl we weten dat het corona-virus niet lang overleeft in een regelmatige, secuur geknipte haardos. Dat werkt veel beter dan het idiote mondmasker, dat tegen de minieme virusdeeltjes net zo min beschermt als een stukje kippengaas! Dat weet men bij het RIVM natuurlijk allang, maar dit feit wordt zoals zo vaak voor de bevolking verzwegen. Sterker, door het sluiten van de kappers probeert men juist een zekere rem op het virus weg te halen om ons in de greep van de angst te houden. In een verwilderde haardos, zonder enige geometrische structuur, kan het virus zich volgens mijn bronnen immers veel gemakkelijker verspreiden dan in een dicht maar stevig getrimd kapsel dat resoluut grenzen trekt tegen vreemde indringers.

Uw klanten beseffen dat intuïtief of – in het geval van hoge ambtenaren – met enige kennis van RIVM-dossiers die wij niet mogen zien. Het feit dat zij nu massaal kiezen voor een rechtopstaande haardracht kan men dan opvatten als een noodkreet, maar ook als een geopolitiek signaal. Niet voor niets was letting your hair down, omlaag dus, het jargon van de jeugd tijdens de sloop van de oude orde, toen met Nixons détente het eind van de (eerste) Koude Oorlog in zicht kwam. Denk aan de muzikant David Crosby die destijds trots zong dat hij van plan was zijn freak vlag te laten wapperen. Hij voelde zich daartoe ,,verplicht aan iemand’’. Wij mogen aannemen dat de zanger daarmee doelde op president Nixon, die destijds de dienstplicht beëindigde voor de oorlog in Vietnam. Gezien zijn explosieve temperament had deze Crosby in Vietnam overigens enorme schade kunnen aanrichten, dus niet alleen hij staat in het krijt bij Nixon, maar wij allemaal.

Dat de haardracht van hooggeplaatste personen nu opvallend vaak niet langer hangt of wappert maar juist stijgt en steil omhoog gaat, kan dus inderdaad een teken zijn dat ons een nieuwe Koude of Nucleair Hete oorlog te wachten staat. De weg daarvoor is vrijgemaakt nu Trump door het pact van de deep state en de Amerikaanse posterijen uit de weg is geruimd. Een nucleaire verwoesting zou de wereld in één of meerdere klappen klaar kunnen maken voor een totale reconstructie, de Big Reset onder leiding van Klaus Schwab en Bill Gates. De veelkleurige stroken in het haar zouden dan wijzen kunnen op een verschil in gradatie van het gevaar (groen, geel of paars), afhankelijk van de vraag bij welke overheidsdienst de betrokkene werkt of waar hij zich bevindt.

Hoe moeten we ons daartegen teweerstellen?

Ik verneem van mijn bronnen dat er in elk geval in laboratoria van de Russische groothandel in kapperstoebehoren reeds een haarlak in ontwikkeling is die moet beschermen tegen radioactieve fall out. Ik heb zelf zojuist een bestelling geplaatst, al heb ik nog geen tijd gehad de testresultaten van het middel goed te bestuderen. Veel tijd is er natuurlijk ook niet, want dat de Grote Reset die op ons afkomt gepaard zal gaan met hevige conflicten, staat voor mij wel vast. Alle seinen staan daarvoor op groen. Of paars. Of geel.

 

Donald Trump heeft nu zijn eigen Dolkstootlegende

De man die zijn tv-carrière bouwde op de triomfantelijke slagzin `you’re fired` heeft zelf de grootste moeite met het accepteren van zijn ontslag. Terwijl zijn presidentschap onder zijn voeten wegkruimelt, probeert Donald Trump het land waar hij tot januari 2021 nog de president van is een burgeroorlog in te twitteren met aantijgingen over verkiezingen die van hem gestolen zouden zijn. Een kwestie van ‘rage, rage, against the dying of the light’, om het fameuze gedicht van Dylan Thomas te citeren, of is de wereld nog niet van Donald Trump af?

 

Tekst: René Zwaap

Niet in staat tot enige kritische zelfreflectie legt Donald J. Trump de schuld van zijn nederlaag vanzelfsprekend bij de media, Big Pharma, Deep State, Sillicon Valley en de Amerikaanse Post. Hij is een extreem slechte verliezer, die liever stikt dan ruiterlijk toegeeft dat hij het niet heeft gered tegen de man die hij ‘de slechte presidentiële kandidaat van alle tijden‘ heeft genoemd. Zoon Donald Trump jr . riep al op tot ’totale oorlog’. Zijn ex-chef-adviseur Steve Bannon, die ook niet anders kan denken dan in wellustige oorlogsretoriek, benoemde ’s lands hoofdviroloog Anthony Fauci en FBI-Chef Christopher Wray tot zondebokken, en verkondigde dat hun hoofden op staken aan weerszijden van het Witte Huis moeten worden geplaatst als ‘waarschuwing aan de federale bureaucraten‘ .

Met zulke geluiden probeert het team Trump een veenbrand in de Amerikaanse samenleving aan te stichten. De kans dat zij daarin zullen slagen is niet gering. Het land blijkt ook met deze verkiezingsuitslag ten diepste verdeeld. De stemverhoudingen voor de Senaat, waar Democraten en Republikeinen elkaar precies in evenwicht houden en een nieuwe stemronde in Georgia in januari 2021 helderheid moet brengen, tonen aan dat de wedijverende kampen nauwelijks voor elkaar onderdoen.

De nachtmerrie waarin de VS met Trump is beland is nog niet voorbij.  Achter de schermen wordt volgens de New York Times gewerkt aan een herkandidatuur voor Trump bij de presidentsverkiezingen van 2024. Die kan zich dan laven aan een eigen Dolkstootlegende, te weten dat de verkiezingen van dit jaar van hem werden gestolen. Trump lanceerde zichzelf in de politieke arena als aanhanger van de Birther-beweging, die draaide op het kletsverhaal dat Barack Obama niet op Amerikaanse bodem geboren was en daarom helemaal geen recht had op het presidentschap. Met dit idee van gestolen verkiezingen kan Trump zijn leger van malcontenten en complotdenkers de komende vier jaar eindeloos voeden.

Giftige cocktail

Tegen de achtergrond van een verdere escalatie van de pandemie die hij zelf veel te lang ontkende en een verdere desintegratie van de Amerikaanse economie – en het verzet dat bijna wetmatig zal groeien binnen een bevolking die van oudsher niets moet hebben van overheidsdwang – heeft Trump hier precies de giftige cocktail in handen om te dromen van een politieke comeback.

De juridische strijd die Trumps advocaat Rudy Giuliani in gang zet om Bidens verkiezingsoverwinning ongedaan te maken is naar verwachting weinig kansrijk. Maar als propagandamateriaal is het een goudmijn. Het is het ideale vertrekpunt voor een destabilisatiecampagne  die de slechtste en gevaarlijkste elementen uit Pandorra’s Doos op de Amerikaanse samenleving los zal laten.

Bijltjesdag

Binnen de Republikeinse Partij proberen Trump en zijn handlangers nu al te komen tot een soort Bijltjesdag. Iedere republikeinse politicus die zich nu niet schaart achter Trumps verkiezingscomplottheorie wordt als een verrader beschouwd. Een van de meest schrille vertolksters van deze Grote Afrekening is de kersvers in het Huis van Afgevaardigden gekozen republikein Marjorie Taylor Greene uit Georgia, die haar politieke agenda vooral laat bepalen door de buitengewoon onfrisse  complottheorieën van Qanon-makelij. Trump prees Greene al eens als het boegbeeld van de toekomst van de republikeinen. Ze is in ieder geval zeker het soort volksmenner dat Trump nodig zou hebben om zijn weg naar een comeback in het Witte Huis te plaveien. Daarvoor is een precedent. Eerder was de Democraat Stephen Grover Cleveland (1837 –1908) de 22e en de 24e president van de VS.  Het is te hopen dat de Republikeinse mainstream dit keer wel sterk genoeg zal zijn om dergelijk onheil te voorkomen. Voor Trump zelf, met de gigantische schuldenberg die hij met zich meetorst, om nog maar te zwijgen van alle mogelijke rechtszaken wegens machtsmisbruik en corruptie, rest niets anders dan deze vlucht naar voren.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en dat wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Met een grotere bijdrage steun je ons nog veel meer. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Mijn gekozen donatie € -

Professor Karel weet raad (10): Elite zet spierverslappers in tegen Donald Trump

Professor Karel beantwoordt  wekelijks brandende vragen vanuit zijn achterban over de tentakels van de Deep State. In deze aflevering: welke middelen zet de vaccinatie-elite in om een verkiezingsnederlaag van Trump te forceren?

 

Tekst en illustraties: Sjoerd de Jong

 

Yo professor,

Nu we weer in die fucking lockdown zitten, word ik het steeds zatter, dat hele corona. Met mijn maten hang ik nu hele dagen in de sportschool, gewoon om uit te blazen. We zwoegen meestal schouder aan schouder tot we proestend en dampend in elkaars armen vallen. Soms zingen we daarna uit volle borst liedjes aan de bar. Nadat we ons hebben omgekleed ventileren we de zaak even, door elkaar toe te wapperen met trainingsbroeken en jasjes. We houden dan wel de ramen dicht, want het is inmiddels alweer fucking koud.

Nou goed. Mijn vraag aan u: hoe lang gaat deze ellende nog duren? We hebben allemaal kunnen zien hoe snel Trump weer beter werd. Het lijkt dus toch gewoon een griepje. Of ligt dat aan hem?

Rudy ’tornado’ de Beer

 

 

Tornado Rudy stelt hier de hamvraag. Ik kan mij overigens goed inleven in deze smartelijke brief, of beter: noodkreet. Zelf bezoek ik geen sportscholen, dat heeft te maken met een minder prettige ervaring op de middelbare school, toen klasgenoten mij een nacht lang opsloten in de bezemkast, vermoedelijk omdat mijn geopolitieke analyses hun pet te boven gingen. Knap vervelende mannetjes, eigenlijk het soort waar ik mijn hele carrière last van ben blijven houden. Jaloezie, nietwaar. Maar goed, Ik probeer intussen mijn conditie op peil te houden met andere methoden, door onder meer dagelijks enkele A3-vellen vol te schrijven met de tekst ‘onze overheid liegt’ (spiertraining). Ook repeteer ik mijn YouTube-colleges gedurende enkele uren thuis hardop voor de spiegel (kaakspier- en keeltraining). Een gezonde geest huist in een gezond lichaam, zoals mijn collega’s in de Oudheid al wisten.

Maar we moeten begrijpen dat de fysieke en geestelijke uitputting waar Rudy van spreekt ook precies de bedoeling is van de huidige totalitaire maatregelen. De overheid wil de bevolking dusdanig verzwakken dat geen serieus protest of verzet meer mogelijk is. Kijk, nog niet zo lang geleden stroomde het Malieveld nog vol met mensen die zijn gaan beseffen wat er aan de hand is. Dat zal snel afgelopen zijn wanneer wij gedemoraliseerd en verzwakt raken. Vergelijk het met wat andere hogere zoogdieren is overkomen: zij gaan nu indolent door het leven als ‘huisdieren’. Dat lot staat ons straks ook te wachten.

Hoe lang duurt het nog voor het zover is? Van mijn bronnen begrijp ik dat de elite die de pandemie heeft opgezet, de maatregelen pas wil beëindigen als het gemiddelde lichaamsgewicht van de Europeaan, geïndexeerd naar nationale verschillen, zal zijn toegenomen met zo’n tien procent – men neemt aan dat dit voldoende is om een toestand van suffe volgzaamheid te genereren. Voor Nederland zou dit gemiddeld neerkomen op een toename met zo’n zes kilo. In een formule uitgedrukt: G-p + 6 (dat wil zeggen: het gewicht pre-corona plus zes; die zes moet er dus bij worden opgeteld).

Overigens, ik wil u geen valse hoop geven, mocht u al een killootje of vijf zijn aangekomen: het is niet gezegd dat het financieel-farmaceutische complex daarmee genoegen neemt en het streefgetal niet alsnog opwaarts bijstelt. Veel zal afhangen van de internationaal-politieke ontwikkelingen.

En dan komen we bij Trump. Hier raakt u de kern van de zaak. De Amerikaanse president is zoals we weten een Covid-19-scepticus, al formuleert hij de zaken doorgaans wat intuïtiever dan ik het zou doen. Maar één ding weten we zeker: mocht de staatsgreep van de deep state tegen hem komende week slagen, dan is de beer (no pun intended) los. Met een hoogstwaarschijnlijk gefabriceerde electorale zege van Biden zal de weg geheel vrij zijn voor de trans-humane vaccinatie-elite van Bill Gates. Het lukte de elite niet Trump ten val te brengen met dat fake Rusland-onderzoek en met die idiote impeachment, dus dan maar met een virus dat uit China zou zijn ontsnapt. Wie gelooft dat nog? Overigens, het is goed mogelijk dat hem tijdens zijn laatste debat met Biden, afgaande op zijn meer redelijke manier van spreken, spierverslappende middelen zijn toegediend. Dat komt zijn optreden natuurlijk ook niet ten goede. Men wil kennelijk absoluut het zekere voor het onzekere nemen.

Kortom, er staat veel op het spel volgende week; daarna zullen wij ook in het Inbraak Management Team de balans opmaken. Intussen kan ik u alleen maar aanraden uw aandacht niet te laten verslappen. Mogelijk helpt het als u zich door uw maten een keer een nacht laat opsluiten in de bezemkast van uw sportschool. Het houdt de geest scherp!

 

Interview: George Soros over de samenzwering tegen hemzelf, de Gierige Vijf en het dreigende einde van de Europese Unie

George Soros investeerde wereldwijd 32 miljard dollar in de verwezenlijking van de Open samenleving en haalde zich daarmee de haat op de hals van zowel autocratische nationalisten als linkse complotdenkers. Wat beweegt hem en hoe ziet hij zijn vijanden? Een interview.


Tekst: Mario Calvo-Platero, La Repubblica

George Soros is een van de meest iconische financiers van de eeuw. Hij is de man die in 1992 de Bank of England ‘failliet’ liet gaan, de filantroop die 32 miljard dollar heeft weggegeven om open samenlevingen te stimuleren, de politieke bokser die heeft gespard met mensen als Donald Trump en Viktor Orbán. En toch, zittend in zijn privé-bloementuin thuis op Long Island in New York en aan de vooravond van zijn 90e verjaardag, zit Soros met één knagende onzekerheid. ‘De mensen kennen mij niet’, vertrouwt hij toe.

Zijn twijfel is op een bepaalde manier begrijpelijk. Weinig mensen zijn meer onderwerp geweest van complottheorieën, velen van hen zijn absurd. De ouders van Soros hebben de Gestapo in zijn geboorteland Hongarije overleefd en toch wordt hij voor nazi uitgemaakt; hij wordt er valselijk van beschuldigd de architect van de financiële crisis van 2007/9 te zijn; een Jood te zijn van ‘ flexibele moraal’ en hij is zelfs de Antichrist genoemd. Er wordt beweerd dat hij een project uitwerkt – en deze schrijver heeft dit in Amerika gehoord – om het christendom in Europa uit te roeien door massale moslimimmigratie uit Afrika te organiseren.


Symbool van verwarring

Allemaal fantasieën, en de lijst gaat maar door. Soros is op mysterieuze wijze een symbool is geworden van de totale verwarring, onwetendheid en angst die de digitale wereld vandaag de dag overheersen, met aanvallen die zowel van links als van rechts komen. Zelfs de Vijf Sterren Beweging in Italië, een echte linkse pro-gouvernementele beweging opgezet door een komiek, heeft hem als vijand bestempeld.

Niets van dit alles lijkt Soros te verontrusten. We drinken thee op een schaduwrijke binnenplaats, met een koel windje uit de Atlantische Oceaan, met een plastic afscheiding tussen ons in, om de COVID-19 afstandsregels na te leven. Hij heeft een rationele verklaring voor de ongewone wreedheid van sommige van de aanvallen op hem. ‘Er zijn verschillende onderdelen van deze complotten’, zegt hij rustig. ‘Een daarvan is dat ik een fundament heb gebouwd dat eigenlijk het grootste deel van de wereld beslaat. Dat past bij het idee van wat destijds een Joods-bolsjewistische wereldwijde samenzwering werd genoemd. Nu wordt het gewoon een Joods complot genoemd’.

Hij wil duidelijk maken dat hij geen politicus is, maar een man met overtuigingen, die zich bezighoudt met vele zaken over de hele wereld en dat zijn tegenstanders het handig vinden om internationaal dezelfde vijand te delen. Dit verklaart een eenvoudige waarheid, zegt hij: ‘Er is een echte internationale samenzwering tegen mij. Dus als ik dezelfde kwesties voor een Open Samenleving over de hele wereld aan de orde stel, zoals discriminatie, raciale uitsluiting, totalitaire regimes, dan is dat geen complot, maar zet ik de missie van mijn leven openlijk op de voorgrond. En mijn vijanden leren van elkaar. En ze vallen samen aan met soortgelijke technieken’.

Daarom voelt Soros, temidden van zoveel nepnieuws over hem, de drang om te vertellen wie hij is. En zijn verhaal begint: ‘Ik ben geboren in 1930 in een joodse middenklasse gezin in Boedapest. Zoals zoveel andere joden had ik in maart 1944, toen nazi-Duitsland Hongarije bezette, kunnen omkomen, als mijn vader niet beter dan de meeste mensen had begrepen wat er zou gebeuren’ .

Zijn vader Tivadar en moeder Elizabeth hadden diepe wortels in Hongarije, maar in 1936, toen het antisemitisme en nationalisme in het hele land oprukten, besloten ze de oorspronkelijke Duitse joodse familienaam Schwarz te veranderen in Soros, om als joods minder zichtbaar te worden. Zijn vader beheerde gebouwen en toen de nazi’s arriveerden, regelde hij valse identiteitspapieren en onderduikplekken, niet alleen voor zijn familie maar ook voor een vrij groot aantal andere mensen. Als ze dat konden, zouden sommigen daarvoor betalen; degenen die minder middelen hadden, werden gratis geholpen.

‘Het was mijn vaders mooiste moment’, zegt Soros met een vleugje emotie in zijn stem en ogen. Meer dan een uur lang kijkt hij terug op zijn jeugdjaren in Hongarije. En hij gaat verder terug in de tijd: naar de avonturen van zijn vader Tivadar, weggelopen uit een gevangenkamp in Siberië, in 1918, te midden van de Bolsjewistische Revolutie.

Toen hij in het concentratiekamp in Siberië was, leerde Tivadar Esperanto, dat bleek een belangrijk reddingsinstrument in het kampleven. Later schreef Tivadar een boek, Crusoes in Siberia, over zijn Russische ervaringen en zijn avontuurlijke ontsnapping uit het kamp.

In een ander boek, Masquerade, schrijft zijn vader hoe hij in het door de nazi’s bezette Duitsland rond de dood danste en hoe hij wéér wist te ontsnappen, dit keer om zijn familie en gemeenschap te redden. Het is duidelijk dat die verhalen over de gevaren van het communisme en het totalitarisme en de discriminatie indruk maakten op de jonge George, die een belangrijke les leerde die zijn hele leven lang een mantra zou blijven: anticiperen op het verloop van de gebeurtenissen is een kwestie van overleven. Een goede les.


Karl Popper

In 1947 was George aan de beurt om de proef te doorstaan en te ontsnappen uit het door de USSR bezette Hongarije. Hij slaagde erin om eerst een Esperanto-conferentie in Zwitserland te mogen bijwonen. Van daaruit ging hij op zijn 17e naar Engeland, waar hij aan de London School of Economics ging studeren. Het was daar dat hij professor Karl Popper ontmoette, een in Wenen geboren filosoof, die een boek schreef met de titel Open Society and Its Enemies. ‘Ik koos hem als mijn mentor, mijn leraar. Ik kwam onder zijn invloed, zijn denken. Ik werd een grote gelovige in een open samenleving. Ik ontwikkelde een conceptueel kader gebaseerd op de twee pijlers van feilbaarheid en reflexiviteit dat de leidende filosofie van mijn leven blijft. In feite is het een instrument om te anticiperen op gebeurtenissen en het heeft me ook geholpen bij het succes op de financiële markten. En ik heb veel geld verdiend.’

Hij heeft inderdaad veel geld verdiend. Na 32 miljard dollar aan filantropie te hebben weggegeven, heeft Soros nog steeds een persoonlijk fortuin van ongeveer 8 miljard dollar. Zijn financiële carrière begint in 1954 bij de zakenbank Singer en Friedlander in Londen, in 1956 gaat hij in New York werken voor F.M. Mayer. In 1969 richt hij een heel klein fonds op, Double Eagle genaamd, met een investering van 4 miljoen dollar. Een van de eerste hedgefondsen in die tijd. En de rest is geschiedenis.

Double Eagle wordt in 1973 het Soros Fonds en later het Quantum Fonds. In 1992 levert het zijn grootste prestatie, een investering van 10 miljard dollar om het Britse pond te shorten. In die tijd moest Duitsland zijn hereniging financieren en leende het enorme hoeveelheden op de markt, waardoor het toenmalige Europese Monetaire Stelsel onder enorme druk kwam te staan. Uiteindelijk stortte de Britse pond in en verdiende Soros 1 miljard dollar.


Bitterzoete overwinning

De overwinning was bitterzoet, want in die deal was een duidelijke tegenstrijdigheid: de man die al een stichting had opgericht om Europa te steunen, was ook bereid om voor eigen gewin een klap uit te delen aan de Unie die hij koesterde. Een aantijging die hij volledig afwijst. Hij zegt: ‘In 1992 zag ik een kans waarbij het risico beperkt was, maar de beloning veel groter in geval van succes. Het was een asymmetrische gok in mijn voordeel. Ik was bereid om mijn hele kapitaal te riskeren door hier op te wedden. En ik was ook niet de enige die het deed. Ik was een belangrijke factor, maar als de inefficiëntie in de markt was, dan speculeerden andere mensen ook. Misschien deed ik het op grotere schaal dan anderen deden in verhouding tot mijn vermogen’.

Om zijn punt over het nemen van risico uit te leggen gaat Soros terug naar 1979, toen hij ook al een belangrijke gok nam. Hij stond onder grote druk. Zoals hij zich herinnert, liep hij in Leadenhall Street in Londen op zoek naar financiering voor zijn deal. ‘De druk was zo groot dat ik dacht dat ik een hartaanval zou krijgen. Het was vals alarm. Maar het zette me aan het denken dat als ik was gestorven, ik een verliezer zou zijn geweest, omdat ik mijn leven zou hebben verloren toen ik geld probeerde te verdienen’. Uiteindelijk zou die gok mislukken.

Het was rond die tijd dat Soros besloot om zijn stichting te starten. Geld verdienen was niet genoeg; hij begreep de noodzaak van een missie voor het algemeen belang en hij richtte zich op Europa, dat nog steeds in de voorhoede van zijn zorgen ligt. Zijn missie was het naar voren brengen en verder ontwikkelen van het idee van zijn oude mentor voor een Open Samenleving, het versterken van de pijlers van democratie, burgerrechten, onderwijs. Dat hij succesvol was, weten we uit de aanvallen die hij op het internet krijgt van de krachten van het nationalisme. Nu hij 90 jaar oud is, is het triest om te zien dat 76 jaar nadat hij in zijn geboorteland Boedapest aan deportatie was ontsnapt, diezelfde krachten van nationalisme, vooroordelen en racisme weer terug zijn. Daarom is zijn missie nog steeds springlevend: het is waar dat de geschiedenis zich herhaalt, maar er kan iets aan gedaan worden.

Het nieuwe coronavirus heeft het leven van ieder mens op aarde verstoord. Hoe ziet u de situatie?

‘We bevinden ons in een crisis, de ergste crisis in mijn leven sinds de Tweede Wereldoorlog. Ik zou het omschrijven als een revolutionair moment waarop het scala aan mogelijkheden veel groter is dan in normale tijden. Wat in normale tijden ondenkbaar is, wordt niet alleen mogelijk, maar gebeurt ook daadwerkelijk. Mensen zijn gedesoriënteerd en bang. Ze doen dingen die slecht voor hen zijn en slecht voor de wereld.’


Hoe ziet u de situatie in Europa en de Verenigde Staten?

‘Ik denk dat Europa zeer kwetsbaar is, veel meer dan de Verenigde Staten. De Verenigde Staten zijn een van de langst bestaande democratieën in de geschiedenis. Maar zelfs in de Verenigde Staten kan een zelfverzekerde bedrieger als Trump tot president worden gekozen en de democratie van binnenuit ondermijnen.

‘Maar in de VS bestaat er een grote traditie van checks and balances en vaste regels. En bovenal is er de Grondwet. Dus ik heb er alle vertrouwen in dat Trump een voorbijgaand fenomeen zal blijken te zijn, hopelijk eindigend in november. Maar hij blijft zeer gevaarlijk omdat hij vecht voor zijn leven. Hij zal praktisch alles doen om aan de macht te blijven omdat hij de Grondwet op veel verschillende manieren heeft geschonden en als hij het presidentschap verliest, zal hij ter verantwoording worden geroepen.

‘Maar de Europese Unie is veel kwetsbaarder omdat zij een onvolledige Unie is. En ze heeft veel vijanden, zowel intern als extern.’

Wie zijn de vijanden binnenin de Europese Unie?

‘Er zijn veel leiders en bewegingen die zich verzetten tegen de waarden waarop de Europese Unie is gegrondvest. In twee landen hebben ze de regering zelfs overgenomen, Viktor Orbán in Hongarije en Jaroslaw Kaczyński in Polen. Toevallig zijn Polen en Hongarije de grootste ontvangers van het door de EU verdeelde structuurfonds. Maar eigenlijk is mijn grootste zorg Italië. Een zeer populaire anti-Europese leider, Matteo Salvini, won terrein totdat hij zijn succes overschatte en de regering liet vallen. Dat was een fatale fout. Zijn populariteit neemt nu af. Maar hij is vervangen door Giorgia Meloni van Fratelli d’Italia, die nog meer een extremist is. De huidige regeringscoalitie is uiterst zwak.

Ze worden alleen bij elkaar gehouden om een verkiezing te voorkomen waarbij de anti-Europese krachten zouden winnen. En dit is een land dat vroeger de meest enthousiaste aanhanger van Europa was. Want de mensen vertrouwden de EU meer dan hun eigen overheid. Maar nu blijkt uit onderzoek van de publieke opinie dat het aantal aanhangers van Europa afneemt en dat de steun om lid te blijven van de Eurozone afneemt. Maar Italië is een van de grootste leden, ze is te belangrijk voor Europa. Ik kan me geen EU zonder Italië voorstellen. De grote vraag is of de EU in staat zal zijn om Italië voldoende steun te bieden.’

De Europese Unie heeft zojuist een herstelfonds van 750 miljard euro goedgekeurd…

‘Dat is waar. De EU heeft een zeer belangrijke positieve stap voorwaarts gezet door zich ertoe te verbinden op veel grotere schaal dan ooit tevoren geld te lenen van de markt. Maar toen slaagden verschillende landen, de zogenaamde Gierige Vijf – Nederland, Oostenrijk, Zweden, Denemarken en Finland – erin om het daadwerkelijke akkoord minder effectief te maken. Het tragische is dat ze in principe pro-Europees zijn, maar ze zijn erg egoïstisch. En ze zijn erg zuinig. Dat heeft geleid tot een overeenkomst die ontoereikend zal blijken te zijn. Met name de omvang van de plannen voor het klimaatveranderings- en defensiebeleid is teleurstellend. Ten tweede willen ze er ook voor zorgen dat het geld goed wordt besteed. Dat schept problemen voor de zuidelijke staten die het hardst door het virus zijn getroffen.’

Gelooft u nog steeds in een Europese eeuwigdurende obligatie?

‘Ik denk nog steeds dat het een goed idee zou zijn: bij een eeuwigdurende obligatie hoeft de hoofdsom nooit te worden terugbetaald; alleen de jaarlijkse rentebetalingen zijn verschuldigd. Uitgaande van een rentepercentage van 1 procent zou een obligatielening van 1 biljoen euro per jaar 10 miljard euro kosten. Dit levert een verbazingwekkend lage kosten-batenverhouding op van 1:100. Bovendien zou de 1 biljoen euro onmiddellijk beschikbaar zijn op een moment dat het dringend nodig is. Dat zou vooral de zuidelijke landen ten goede kunnen komen.
De kopers van de obligatie moeten er zeker van kunnen zijn dat de EU over voldoende middelen (d.w.z. fiscale bevoegdheden) beschikt om de rente te betalen. Het zou slechts een formele aangelegenheid kunnen zijn, maar de Gierige Vijf staan in de weg. Ik neem dus afstand van het standpunt dat de uitgifte van eeuwigdurende obligaties in de nabije toekomst onmogelijk is.

‘Ik heb het idee niet opgegeven, maar ik denk dat er niet genoeg tijd is om te zorgen dat het geaccepteerd wordt. Laat me eerst uitleggen wat eeuwigdurende obligaties zo aantrekkelijk maakt en dan toelichten waarom het op dit moment een onpraktisch idee is. Zoals de naam al aangeeft, hoeft de hoofdsom van een eeuwigdurende obligatie nooit te worden terugbetaald; alleen de jaarlijkse rentebetalingen zijn verschuldigd. Uitgaande van een rentevoet van 1 procent – wat vrij royaal is in een tijd waarin Duitsland obligaties met een looptijd van dertig jaar tegen een negatieve rentevoet kan verkopen – zouden de betalingen voor een obligatie van 1 biljoen euro per jaar 10 miljard euro kosten. Dit geeft je een verbazingwekkend lage kosten-batenverhouding van 1:100. Bovendien zou deze 1 biljoen euro onmiddellijk beschikbaar zijn op een moment dat het dringend nodig is, terwijl de rente in de loop van de tijd betaald moet worden en hoe verder in de tijd, hoe lager de verdisconteerde contante waarde.

Wat staat de afgifte ervan in de weg? De kopers van de obligatie moeten er zeker van kunnen zijn dat de Europese Unie in staat zal zijn de rente te betalen. Dat vereist dat de EU over voldoende middelen beschikt (d.w.z. fiscale bevoegdheid) en de lidstaten staan dergelijke belastingen absoluut niet toe op dit moment. De Gierige Vier – Nederland, Oostenrijk, Denemarken, Zweden (het zijn er nu vijf omdat Finland zich bij hen heeft aangesloten) – staan in de weg. De belastingen zouden niet eens hoeven te worden opgelegd, het zou voldoende zijn om ze te autoriseren. Eenvoudig gezegd is dit wat het uitgeven van eeuwigdurende obligaties onmogelijk maakt.’


Kan bondskanselier Merkel, die vastbesloten is om het Duitse voorzitterschap tot een succes te maken, daar niet iets aan doen?

‘Ze doet haar best, maar ze heeft te maken met een diepgewortelde weerstand tegen het niet betalen van schulden. Het Duitse woord Schuld heeft een dubbele betekenis. Het kan duiden op een geldelijke schuld en op schuldgevoel. Degenen die een schuld hebben zijn schuldig. Dit erkent niet dat de schuldeisers ook schuldig kunnen zijn. Het is een culturele kwestie die heel, heel diep in Duitsland geworteld is. Het heeft een conflict veroorzaakt tussen het feit dat ze tegelijkertijd Duitser en Europeaan zijn. En het verklaart de recente beslissing van het Duitse Hooggerechtshof die in strijd is met het Europese Hof van Justitie.’

Wie zijn de externe vijanden van Europa?

‘Dat zijn er veel, maar ze hebben allemaal een gemeenschappelijk kenmerk: ze zijn tegen het idee van een open samenleving. Ik ben een enthousiast voorstander van de EU geworden omdat ik het een belichaming van de open samenleving op Europese schaal vond. Vroeger was Rusland de grootste vijand, maar onlangs heeft China Rusland ingehaald. Rusland domineerde China tot president Nixon, die een groot inzicht had in de internationale politiek en begreep dat door zich open te stellen voor China en China op te bouwen, het communisme ook in de Sovjet-Unie zou kunnen verzwakken. Ja, hij werd afgezet. Maar hij was eigenlijk, samen met Kissinger, een groot strategisch denker. Hun stappen leidden tot de grote hervormingen van Deng Xiaoping. Vandaag de dag liggen de zaken heel anders. China is een leider in kunstmatige intelligentie. Kunstmatige intelligentie produceert controle-instrumenten die nuttig zijn voor een gesloten samenleving en een dodelijk gevaar vor-men voor een open samenleving. Het draait de tafel voor gesloten samenlevingen. Het huidige China is een veel grotere bedreiging voor open samenlevingen dan Rusland. En in de VS is er een tweeledige consensus die China tot strategische rivaal heeft uitgeroepen.’


Terugkomend op het nieuwe coronavirus, is het nuttig of schadelijk voor open samenlevingen?

‘Zeker schadelijk, omdat de bewakingsinstrumenten die door kunstmatige intelligentie worden geproduceerd, zeer nuttig zijn om het virus onder controle te krijgen en dat maakt deze instrumenten zelfs in democratische landen acceptabeler.’

Wat heeft u zo succesvol gemaakt op de financiële markten?

‘Zoals ik al eerder zei, heb ik een conceptueel kader ontwikkeld dat mij een voordeel heeft opgeleverd. Het gaat niet om de markten, maar om de complexe relatie tussen denken en werkelijkheid, maar ik heb de markt als proeftuin gebruikt voor de validiteit van mijn theorie. Ik kan het samenvatten in twee eenvoudige stellingen. De ene is dat in situaties met denkende participanten de opvattingen van de deelnemers over de wereld altijd onvolledig en vervormd zijn. Dat is feilbaarheid. De andere is dat deze vertekende opvattingen de situatie waarop ze betrekking hebben kunnen beïnvloeden, omdat vertekende opvattingen tot ongepaste handelingen leiden. Dat is reflexiviteit. Deze theorie heeft me een duwtje in de rug gegeven, maar nu mijn Alchemie van de financiën praktisch verplicht leesmateriaal is voor professionele marktpartijen ben ik mijn voorsprong kwijt en ben ik niet langer een marktdeelnemer.

Zegt uw kader u dat u zich zorgen moet maken over de gepercipieerde ontkoppeling tussen marktwaarderingen en de zwakte van de economie? Zitten we in een zeepbel door de enorme liquiditeit die het Federale Reservesysteem (FED) ter beschikking stelt?

‘U slaat de spijker op de kop. De FED deed het veel beter dan president Trump, die er kritiek op had. Het overspoelde de markten met liquiditeit. De markt steunt nu op twee overwegingen. De ene is dat het in de nabije toekomst een nog grotere injectie van fiscale stimulans verwacht dan de CARES-wet van 1,8 biljoen dollar; de andere is dat Trump een vaccin zal aankondigen voor de verkiezingen.’


U heeft onlangs 220 miljoen dollar gedoneerd aan de strijd tegen de rassenongelijkheid van de zwarte gemeenschap. Hoe ziet u de Black Lives Matter beweging?

‘Het doet er echt toe, want dit is de eerste keer dat een grote meerderheid van de bevolking, naast de zwarte gemeenschap, erkent dat er een systemische discriminatie tegen donkere Amerikanen bestaat die terug te voeren is op de slavernij.’

In deze revolutie worden standbeelden neergehaald en wordt de politieke correctheid cruciaal.

‘Sommigen spreken van de cancel-cultuur. Ik denk dat het een tijdelijk fenomeen is. Ik denk dat het ook overdreven is. Ook de politieke correctheid op de universiteiten is veel te overdreven. Als voorstander van een open samenleving beschouw ik politieke correctheid als politiek incorrect. We mogen nooit vergeten dat een pluraliteit van meningen essentieel is voor de democratie.’

 

Velen zeggen dat na COVID-19 en de ervaring met werken op afstand de toekomst van steden en grootstedelijke gebieden gedoemd is.

‘Veel dingen zullen veranderen, maar het is nog te vroeg om te voorspellen hoe. Ik herinner me dat na de verwoesting van de Twin Towers in 2001 de mensen dachten dat ze nooit meer in New York zouden willen wonen en binnen een paar jaar waren ze dat vergeten.’

Als u een boodschap zou kunnen sturen naar de mensen in Europa, wat zou dat dan zijn?

‘S.O.S. Terwijl Europa geniet van haar gebruikelijke augustusvakantie, dreigt het bijbehorende reizen een nieuwe besmettingsgolf te veroorzaken. Als we op zoek gaan naar een parallel, schiet ons de Spaanse griepepidemie van 1918 te binnen. Er waren drie golven, waarvan de tweede de meest dodelijke was. Epidemiologie en de medische wetenschap hebben sindsdien grote stappen gezet en ik ben ervan overtuigd dat een herhaling van die situatie kan worden vermeden. Maar eerst moet de mogelijkheid van een tweede golf worden erkend en moeten er onmiddellijk maatregelen worden genomen om deze te voorkomen. Ik ben geen deskundige op het gebied van de epidemiologie, maar het is mij duidelijk dat mensen die gebruik maken van massavervoer gezichtsmaskers moeten dragen en andere voorzorgsmaatregelen moeten nemen.

‘Europa wordt geconfronteerd met een ander existentieel probleem: ze hebben niet genoeg geld om het hoofd te bieden aan de dubbele dreiging van het virus en de klimaatverandering. Achteraf gezien is het duidelijk dat de bijeenkomst van de Europese Raad een betreurenswaardige mislukking was. De weg die de Europese Unie is ingeslagen, zal te weinig geld opleveren. Dit brengt me terug bij het idee van de eeuwigdurende obligatie. Naar mijn mening moeten de Gierige Vier of Vijf dit erkennen en in plaats van in de weg te staan, moeten ze veranderen in enthousiaste voorstanders. Alleen door een echte conversie kunnen door de EU uitgegeven eeuwigdurende obligaties voor beleggers aanvaardbaar worden gemaakt. Anders overleeft de Europese Unie misschien niet. Dat zou een groot verlies zijn, niet alleen voor Europa maar voor de hele wereld. Dit is niet alleen mogelijk, maar kan ook daadwerkelijk gebeuren.’

Dit interview verscheen oorspronkelijk in het Italiaanse dagblad La Repubblica.© Mario Platero/La Repubblica


Een giftige cocktail

Tekst René Zwaap

Hoezeer de samenzweringstheorieën met George Soros in het middelpunt al gemeengoed zijn geworden bleek toen de website van Nos Nieuws op 21 oktober 2018 een profiel van hem plaatste onder de titel ‘George Soros: invloedrijke bemoeial met tentakels ver in de wereldpolitiek’. In het artikel werd verder gesproken van ‘de jood Soros’ en ook gegeven de verdere toonzetting van het artikel leek het er sterk op dat de Nederlandse publieke omroep inspiratie had opgedaan bij de Protocollen van de Wijzen van Zion, het beruchte frauduleuze geschrift over een Joods wereldcomplot waarmee eind 19e eeuw de pogroms in tsaristisch Rusland werden uitgelokt, de nazi’s hun vernietigingskampen rechtvaardigden en tegenwoordig de islamitische wereld wordt opgehitst tegen Joden in het algemeen en de staat Israël in het bijzonder. Na een storm van kritiek haalde Nos Nieuws-hoofdredacteur Marcel Gelauff het gewraakte stuk van de website, maar het signaal was al afgegeven. De riolen van het internet hadden aansluiting gevonden bij de Nederlandse staatsomroep.

De campagne tegen George Soros en zijn Open Society wordt steeds harder en steeds feller gevoerd. In zijn geboorteland Hongarije verklaarde premier Viktor Orbán, die in zijn jonge jaren nota bene een jaar in Oxford kon studeren dankzij een beurs van Soros,de oorlog aan de filantroop met een lastercampagne die zo door Joseph Goebbels had kunnen zijn bedacht. Het was reden voor Soros om het kantoor van de Open Society in Boedapest te sluiten vanwege het ‘steeds repressiever wordende politieke en juridische klimaat’. Ook Donald Trump vond in Soros een geschikte vijand. In Nederland zijn er vooral binnen de PVV en Forum voor de Democratie steeds meer variaties op het anti-Soros-evangelie te beluisteren, waarbij de filantroop een prominente positie wordt toegedicht in het extreemrechtse hersenspinsel dat er een georganiseerde ‘omvolking’ plaatsvindt in westerse landen.


Mabel van Oranje

George Soros wordt in Nederland vaak in één adem genoemd met Mabel Wisse Smit, tegenwoordig Mabel van Oranje geheten, sinds 2013 weduwe van prins Friso van Oranje-Nassau van Amsberg. Dat komt doordat Mabel voor haar huwelijk werkzaam was voor Soros’ Open Society Institute in Brussel, een stichtingennetwerk dat zich richt op aan het bevorderen van democratie, mensenrechten en de onafhankelijke rechtsstaat en het bestrijden van aids. Voor tal van complotdenkers is dit gegeven uiterst verdacht en je hoeft op Google maar ‘Soros’ en ‘Mabel’ in te tikken en een onwelriekende beerput van kwaadaardige verzinsels stijgt je tegemoet. Bijna onveranderlijk overheersen ook hier variaties op het idee van een Joods wereldcomplot, aangelengd met een snufje anti-koninklijke gezindheid. Het is een giftige cocktail waarmee het anti-monarchale gedachtengoed in Nederland helaas maar al te vaak is behept.
Het is daarom belangrijk dat we op deze plek het interview met George Soros kunnen plaatsen, wiens ideeën en inzichten van het grootste belang lijken voor een democratische en vrijheidslievende ontwikkeling van Europa. Zijn concrete voorstellen voor de uitgifte van ‘eeuwigdurende obligaties’ kunnen ook een uitweg bieden uit de doodlopende weg van de huidige coronacrisis, die snel cumuleert in een economische crisis, en verdienen ook in Nederland serieuze aandacht. Dat George Soros verstand heeft van de internationale geldmarkt hoeft hij niet meer te bewijzen.

Menno ter Braak en de comeback van de rancuneleer

 In de jaren ’30 beschreef Menno ter Braak het nationaal-socialisme als een rancuneleer. Raymond van den Boogaard ziet paralellen met het huidige anti-democratische reveil en vraagt zich af wie nu de collaborateurs zijn, en ziet verzet op onverwachte plaatsen. 

 

 Tekst: Raymond van den Boogaard

 

Wie heeft het spelletje niet gedaan met zijn vrienden: als het nu weer oorlog wordt, en ik moet onderduiken, zou jij mij dan helpen of verraad je mij? Ga je in het verzet of ben je gezagsgetrouw en word je collaborateur? Of misschien zelfs van de weeromstuit een fanatiek aanhanger van de Nieuwe Orde? In de meeste gevallen zeiden je vrienden dan dat ze fatsoenlijk zouden blijven, en trouw aan de vriendschap en –  ofschoon wellicht niet in de wieg gelegd voor heldendom –  ‘vermoedelijk’ voor het verzet zouden kiezen.

In sommige gevallen zou dat misschien zo zijn geweest, maar in veel andere gevallen niet – de geschiedenis van de Duitse bezetting laat dat duidelijk zien. De rauwe werkelijkheid: het is onvoorspelbaar wie in een crisissituatie, eentje van leven en dood, de helden zullen zijn, en wie de lafaards, bij wie je kunt onderduiken en wie je bang uit de weg gaat. Daar valt – ook bij jezelf – geen peil op te trekken, tot het zover is.

Om dat gedemonstreerd te zien hoeven we niet terug naar de jaren veertig. Het is op dit moment duidelijk te zien in de Verenigde Staten, waar president Trump, ongehinderd door de honderdduizenden doden van zijn Corona-ontkenning, de aanval op de democratische rechtsstaat heeft ingezet en met hulp van de Russen, groene mannetjes, leugens en verkiezingsmanipulaties afstevent op de vestiging van een autoritaire staat met zichzelf aan het hoofd.

Afkeer van de overheid

De meeste vertegenwoordigers van Trumps eigen Republikeinse partij durven er niets van te zeggen. Hun afkeer van een federale overheid die inbreuk maakt op de rechten van de staten, hun trouw aan de Grondwet, hun bezwaren tegen begrotingstekorten en oplopende staatsschuld, hun gehechtheid aan gelijke rechten voor alle burgers, vrijheid van meningsuiting, parlementaire controle op de president, de rechtsstaat? Allemaal vergeten. Schuw proberen de Republikeinse vertegenwoordigers in het Congres de journalisten te ontwijken: nee, ze hebben de jongste leugens of schandalige plannen van Trump nog niet gelezen of gehoord. Als ze al niet bereid zijn de president in alles te volgen en te verdedigen, zwijgen zij.

Het verzet onder de Republikeinen komt van waar we dat het minst zouden verwachten: de hardcore ‘neocons’, hardliners die in eerdere decennia te vuur en te zwaard de inval in Irak verdedigden, en de neoliberale ‘free for all’ voor de rijken in de economie. Hun ‘Lincoln project’ is de meest uitgesproken en inspirerende oppositie tegen Trump nu – met tv-spots die de man in het Witte Huis tot waanzin drijven, of dat is althans de bedoeling.

 Mourning in America

Gelukt lijkt dat in ieder geval met ‘Mourning in America’, een pastiche op Ronald Reagans bekende, optimistische campagne-kreet ‘Morning in America’. Alleen is alle optimistisch vooruitgangsgeloof nu verdwenen: rijen voor de voedselbank schuiven door het beeld, en de lijken van de corona-pandemie, afgerond met de retorische vraag wat er over zal zijn van de Verenigde Staten na nóg vier jaar Trump. Het Witte Huis heeft geprobeerd die spot te laten verbieden.

Voorlopig is de vraag vooral wat er nú, na bijna vier jaar Trump, nog over is van de VS als democratie. Heel lang hebben wij, als Europeanen, de manier waarop Vladimir Poetin de Russische Federatie in twintig jaar tijd heeft weten om te vormen tot een schijndemocratie, kunnen zien als iets exotisch, iets wat zich buiten het Westen om voltrok: vrijwel zonder vrije media en met gemanipuleerde verkiezingen, waarin de dienst wordt uitgemaakt door een beperkte groep extreem-rijke mannen die het spel van het Russische staatskapitalisme meespelen. Die tijd lijkt echter voorbij: Trump is in veel opzichten Poetins tovenaarsleerling.

Dat heeft gevolgen voor Europa. De Verenigde Staten hebben er na 1945 voor gezorgd dat in dat deel van Europa dat het geluk had niet door Stalins Rode leger te zijn bevrijd, redelijk democratische, redelijk vrije en redelijk welvarende staten konden ontstaan. De gedachte dat die Amerikaanse steun nu wegvalt, om plaats te maken voor een een-tweetje van twee geldbeluste dictators in de dop, heeft weinig aantrekkelijks. Te meer omdat er inmiddels ook in Europa zelf krachten aan het werk zijn die weinig op hebben met de democratische traditie, en uit naam van even vage als ‘volkse’ ideologieën de strijd hebben aangebonden met tolerantie, hoor en wederhoor, ‘de’ media en zelfs de wetenschap. En niet alleen in landen als Polen en Hongarije – ook het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie na een leugenachtige campagne kan in deze context worden gezien.

 Cultuur-oorlogen

De Amerikaanse journalist-historicus Anne Applebaum heeft in haar boek Twilight of democracy and the parting of friends beschreven hoe een deel van haar kennissenkring – met name de Polen onder hen, want ze is gehuwd met een Poolse politicus – geen prijs meer stelt op de omgang. Zij hebben gekozen voor het nieuwe autoritarisme van de thans regerende partij in Polen, de PiS, en dat betekent de keuze voor een ‘alternatieve werkelijkheid’ waarin feiten niet meer ter zake doen en debat wordt vervangen door verdachtmakingen: de jongste presidentsverkiezingen in Polen stonden, wat de PiS betreft, bijvoorbeeld geheel in het teken van een imaginaire ‘dreigende machtsgreep’ van de ‘LGBT-ideologie’, ten koste van de katholieke identiteit van het Poolse volk. Met wonderbaarlijke snelheid en intensiteit worden dit soort ‘cultuur-oorlogen’ ingebracht in het democratische debat, meestal in de vorm van samenzweringstheorieën: George Soros wil de Hongaren vervangen door arabische immigranten, Bill Gates de corona-epidemie gebruiken om bij iedereen een bewakings-chip in te laten planten.

Applebaum heeft een forse verklaring voor de populariteit van zulke standpunten, ook onder intellectuelen en anderen die beter zouden moeten weten, en dat meestal trouwens ook doen. Democratie, betoogt zij, kent ook verliezers: hoezeer iedereen misschien ook met gelijke kansen begint in het leven, het resultaat is nooit egalitair. De een heeft nu eenmaal meer talent dan de ander, of heeft de mazzel op het juiste moment op de juiste plaats te zijn, of meer gehoor te vinden. De een is dus machtiger, succesvoller, rijker, gelukkiger dan de ander.

 Maatschappelijk ressentiment

Voor sommige verliezers is dat onverteerbaar en wat ligt er dan meer voor de hand dan te beweren dat ‘de elite’ van winnaars vals speelt? Applebaums verklaring sluit aan bij de stelling van Menno ter Braak in zijn essay Het Nationaal-Socialisme als rancuneleer uit 1937. Het is maatschappelijk ressentiment waardoor sommige onzer medeburgers zich tot een ideologie van door quasi-wetenschappelijke feiten geschraagde ‘haat’ voelen aangetrokken, schreef Ter Braak. Hij waarschuwde ervoor het nationaal-socialisme in Nederland af te doen als een onbeduidend groepje mislukkelingen (‘ratés’), want rancune kan een sterke drijfveer zijn, en is aanstekelijk.

Maar in de meeste gevallen zijn de aanhangers van het ‘nieuwe fascisme’ natuurlijk helemaal niet zo duidelijk ideologisch gemotiveerd. Veel vaker is collaboratie het resultaat van lafheid of defaitisme – het gevoel dat tegen de stroom inroeien een prijs heeft, en dat eerlijkheid en fatsoen die prijs niet waard zijn. In een artikel in The Atlantic heeft Applebaum onlangs geanalyseerd waarom er binnen het Republikeinse establishment in de VS maar zo weinig prominente politici hun stem durven te verheffen tegen de stroom van leugens en de bestuurlijke incompetentie van Trump.

Volbloed cynici

Het is niet dat al die senatoren écht Trumps meningen over van alles en nog wat delen, en met enthousiasme diens nepotisme, corruptie en intellectuele inferioriteit begroeten. Maar ja – het hemd is nader dan de rok. Voor je eigen herverkiezing kun je de stemmen van enthousiaste Trump-aanhangers niet missen. Drogredenen voor collaboratie moeten dan uitkomst bieden. ‘Als ik loyaal meewerk, kan ik misschien het ergste verhinderen’. ‘Trump maakt wel veel lawaai, maar in de praktijk is hij toch gebonden door de rechtsorde en de democratische instituties’. ‘De president in de steek laten zou betekenen dat de tegenpartij aan de macht komt, en dat zou nog veel erger zijn’. En dan zijn er nog de volbloed cynici die in de gaten hebben dat collaboratie veel macht en geldelijk gewin kan opleveren, en zonder gewetenswroeging aan hun ambitie toegeven.

Het is de laatste decennia in Nederland en elders minder bon ton geworden om overal maar weer de Tweede Wereldoorlog en de Bezetting bij te halen. En dat op goede gronden: maar al te vaak gebeurde dat om het democratische debat te smoren en historische vergelijkingen gaan meestal mank – we leven niet meer in de jaren 1930. Maar aan de andere kant: als er – wat ik denk – sprake is van een fundamentele bedreiging van de democratie in onze streken, wie zou dan niet terugdenken aan het laatste tijdperk waarin dat gebeurde?

Natuurlijk zijn er belangrijke verschillen. Het vooroorlogse fascisme en nazisme pretendeerden een alternatief politiek model te willen invoeren. Het autoritarisme van nu is veel meer uitsluitend reactionair: er deugt niets van ‘de’ elite, ‘de’ media liegen, het is alles één grote samenzwering. In plaats van een nieuw wereldbeeld te presenteren, lijkt het nieuwe autoritarisme er  eerder op uit de mensen horendol te maken met de meest uiteenlopende voorspellingen: vaccinaties helpen niet tegen ziektes, Covid-19 bestaat niet (of naar keuze: is door euvele krachten bewust geïntroduceerd), homo’s en Arabieren nemen onze landen over, als we eenmaal de EU uit zijn breken gouden tijden aan, etc. Met deze en vele andere cultuur-oorlogjes worden de mensen zoet gehouden, terwijl op de achtergrond oude en nieuwe rijken en machtigen gereed staan om van de verwarring te profiteren.

Terwijl ik dit schrijf, zie ik hoe vanavond, de derde avond na de vervalste presidentsverkiezingen in Belaroes, het volk in Minsk en andere Wit-Russische steden de straat op gaat om democratie te eisen, en het aftreden van hun autoritaire president Loekasjenko. Op de foto’s zie je de angst op hun gezicht – de oproerpolitie slaat ook wel heel erg hard. Zo moet dat in de negentiende eeuw in Parijs en andere Europese steden in 1848 ook geweest zijn, denk ik dan, toen het volk vrijheid en democratische rechten eiste. De geschiedenis van de democratie is te lang en moeizaam om die democratie nu uit handen te geven aan leugenaars en cynici als Trump en consorten. We zullen zien wie van ons te zijner tijd de moed heeft daarvoor de straat op te gaan, en wie bij wie zo nodig kan onderduiken.

 

 

We waren gewaarschuwd

Roel van Duijn over de lakse politiek die waarschuwingen uit de wetenschap voor levensgevaarlijke virusaanvallen heeft genegeerd en de politieke munt die nu uit dit falen wordt geslagen door Trump, Poetin, Hsi Jinping en Orbán.

Roel van Duijn was o.m. oprichter van Provo en de Kabouters, was wethouder in Amsterdam namens de PPR, oprichter van De Groenen en werd in 2001 ook nog eens Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Hij is auteur van vele boeken, waarvan de laatst verschenen titel ‘Een zoon voor de Führer’ is, over de nazi-jonkvrouwe Julia op ten Noort (2018). Hij is vaste columnist van De Republikein.
Tekst: Roel van Duijn

Is de coronacrisis de stilstand van de geschiedenis?

Ik zit in een cirkel van anderhalve meter, die slechts betreden wordt door een driepotige kater die onder een auto gezeten heeft.

Nog een jaar? Nog twee jaar?

Spookbeelden rijzen op. Er worden vergelijkingen gemaakt met de Spaanse griep, die meer slachtoffers om zich heen gemaaid heeft dan de Eerste Wereldoorlog. In paniek grijpen we naar boeken over de middeleeuwse pest. Of over – wat het allerergste schijnt te zijn – een nieuwe economische recessie.

Onvoorbereid waren wij niet.

Ik herinner mij dat ik in 1970, een halve eeuw geleden, een boek gelezen en besproken heb waarin dringend is gewaarschuwd. Population, Environment, Resources van Paul R. Ehrlich en zijn vrouw Anne H. Ehrlich. Hij was hoogleraar biologie en ecologie aan de Universiteit van Stanford en het boek is verschenen in het land waar nu de meeste dodelijke slachtoffers vallen van de pandemie. Die zij zagen aankomen.

‘De mogelijkheid van een wereldwijde epidemie is nooit groter geweest, maar het menselijke besef van deze dreiging is waarschijnlijk nooit kleiner geweest’ (p. 149). Dat komt, weten zij dan al, omdat de mensen nog nooit zo mobiel zijn geweest, zij hoppen in een paar uur van het ene continent naar het andere.

Het spontane ontstaan van dodelijke virussen en hun aanval op de mensheid zijn extreem gevaarlijk, waarschuwen de twee. In 1970, meer dan dertig jaar voor de Sars-uitbraak van 2003.

Zij wijzen er op dat het massaal samenklitten van mensen in grote steden de ontwikkeling van een virusepidemie kan vergroten. ‘Als een speciaal heftige stam van een griepvirus de kop opsteekt is het hoogst twijfelachtig of de Verenigde Staten en andere ontwikkelde landen snel genoeg vaccin zullen kunnen produceren om de meeste mensen te kunnen redden’.

Daarmee hadden de auteurs al direct twee belangrijke oorzaken genoemd van de epidemische verspreiding van virusaanvallen. De uit de hand gelopen bewegelijkheid van mensen over de aardbol en het samenhokken in monsterlijk grote steden.

Was er op dat moment nog geen ervaring met griepepidemieën? In 1967 was er een griepepidemie in Amerika geweest. En toen de epidemie het volgende jaar terugkwam veroorzaakte die meer dan vier maal zo veel slachtoffers. Geleerd van de vorige epidemie had men niet.

Ook de achteloze omgang met opgehokte dieren noemen de schrijvers als oorzaak. In 1967 was er een uitbraak van een onbekende virusziekte onder fluweelapen in laboratoria in het Duitse Marburg. Dat veroorzaakte ziekte bij de laboranten, zeven medewerkers stierven. Volgens de schrijvers hebben we geluk gehad dat het virus uitbrak in een laboratorium, waar de oorzaak snel kon worden ontdekt.

Een andere verbazend actuele vraag van de vooruitziende schrijvers: ‘Wat zou er gebeuren als Amerika zou worden blootgesteld aan een virusepidemie die massa’s zieke arbeiders van hun werk zou houden en de niet-geïnfecteerden zou dwingen thuis te blijven, of de steden te ontvluchten?’

Dan zouden honger en winterkou de kop op kunnen gaan steken, als gevolg van het uitvallen van wezenlijke functies.

En dan stellen zij de laatste vermoedelijke oorzaak al aan de orde: klimaatverandering. ‘Verandering van het klimaat zou onvermijdelijk de ziektepatronen veranderen, want de lengte van de tijd dat virussen aanstekelijk zijn, hangt gedeeltelijk samen met de vochtigheidsgraad.’

Noch in Amerika, noch in Europa is er op deze wijze woorden gereageerd. Alle genoemde oorzaken van een virale pandemie zijn alleen nog bevorderd. Méér mobiliteit, nog grotere steden, nog intensievere veehouderij, en klimaatverandering. Economische groei bleef de onverbiddelijke prioriteit.

In Taiwan was men paraat toen onlangs de corona-epidemie in China uitbrak en Taiwan heeft het heelhuids overleefd. Daar was de boodschap van de Ehrlichs doorgedrongen.

De waarschuwing van de Ehrlichs hebben onze regeringen langs zich heen laten gaan, zelfs na de Sars-epedemie van 2003. En nadat deze waarschuwingen later door experts vele malen herhaald zijn.

Haaien onder het virus

Maar kijk eens wat er onder de verdoving van de paniek gebeurt.

Dictators ruiken hun kans. Orbán, de topaap in Hongarije, heeft voor onbepaalde tijd de macht gegrepen, met uitschakeling van het parlement. Dekmantel: nodig om corona te bestrijden. Net als Poetin heeft hij zichzelf de macht gegeven om journalisten die niet ‘correct’ bericht geven hard te straffen. Europa grijpt niet in. Het Europees gerechtshof zou deze Hongaarse wetgeving kunnen opschorten, maar dat is theorie. Het moet dan eerst worden aangespoord door de Europese Commissie. Maar de voorzitter daarvan, Von der Leyen, is gekozen met de steun van Hongarije en Polen en zij wil blijkbaar een harde botsing met die twee landen vermijden. Polen en Hongarije steunen elkaar in hun afbraak van de rechtsstaat en gezien de unanimiteitsregel voor de lidstaten, die in de EU geldt, maakt zo’n ingreep in Hongarije weinig kans. En wat zien we bij de verdeling van de coronagelden die nu aan de lidstaten worden uitgekeerd? Nota bene Hongarije krijgt van Von der Leyen ruim twee maal zoveel als Italië. 5, 6 miljard euro tegen 2,3 miljard euro en dit ondanks het feit dat Hongarije nauwelijks getroffen is door de pandemie.

Haai Trump grijpt zijn kans om eerst, bij de uitbraak, de verantwoordelijkheid van gouverneurs van de deelstaten te benadrukken en vervolgens, als hij het in z’n hoofd krijgt dat het beter gaat, probeert hij hen buiten spel te zetten. Door onberaden de economie weer in volle vaart te willen brengen.

De nationalisten in Europa winnen veld. Men scheldt dat de EU niets tegen corona doet, maar gaat daarbij voorbij aan het feit dat de EU op het gebied van gezondheid, evenmin als op het gebied van binnenlandse zaken van de lidstaten, geen bevoegdheden heeft.

Trump grijpt zijn kans om de grote bedrijven in zijn land op ongehoord hoge bedragen te trakteren. In Europa gebeurt hetzelfde. De Nederlandse luchtbaartmaatschappij KLM krijgt enorme staatssteun, terwijl het een van onze grootste vervuilers en klimaatverpesters is. Lufthansa wil graag dit voorbeeld volgen.

Achter het rookgordijn
En wat voor spel spelen China en Rusland achter het rookgordijn? De dictaturen verzwijgen hun eigen falen op coronagebied, maar proberen de pandemie wel propagandistisch te gebruiken. Vanuit Rusland is fake nieuws verspreid als zou de VS het virus als biologisch wapen in China hebben binnen gesmokkeld. Of dat het virus verspreid is door een samenzwering van westerse farmaceutische fabrieken die op deze manier hun zakken zouden willen vullen. Ook China laat ons er in tuinen. De ontdekker van het virus , dokter Li Wenliang, is door president Hsi Jinping als ‘geruchtenverspreider’ het zwijgen opgelegd en de Chinese getallen over doden en geïnfecteerden stellen de werkelijkheid mooier voor.

Ondertussen doen China en Rusland wat ze kunnen om door propagandistische hulp aan bedreigde landen hun greep op de wereld te versterken. China ‘helpt’ Servië. Maar in het oosten slaat het zijn slag en in Honkong arresteert het de leiders van de democratiebeweging en in de Zuid-Chinese Zee treedt het agressief op.

Rusland ‘helpt’ Italië en springt zelfs Amerika bij met materialen. Om van de sancties af te komen, sancties die terecht zijn opgelegd wegens oorlogsvoering tegen Oekraïne.

In Azië heeft Taiwan laten zien hoe een democratische samenleving de epidemie de baas kan blijven. Al direct na de eerste berichten uit de Chinese brandhaard Wuhan heeft het land alert gereageerd door de massa’s die van China naar Taiwan reisden bij de grens te controleren op 26 virussen. En op koorts.

Het land reageerde dus eerder op het naderend gevaar dan China zelf en met groot succes. Ze stonden klaar, met de thermometer in de hand. Met controlerende apps, met mondkapjes en testmateriaal. Op het moment dat ik dit schrijf zijn er op Taiwan nog maar zes doden gevallen. Snel en transparant reageren helpt dus geweldig. Dat maakt ook dat Duitsland het in Europa beter doet dan de andere ˜Europese landen. Wat Taiwan en trouwens ook Hongkong, Zuid-Korea en Singapore heeft geholpen is het snelle invoeren van het mondkapje, dat verspreiding tegengaat en ook een beetje bescherming biedt.

Nee, er is zeker geen stilstand in de geschiedenis. De haaien slaan toe om misbruik te maken van de verwarring. En wij zijn sloom en naïef geweest. Hadden we maar de oorzaken aangepakt en hadden we maar meteen de reizigers uit China, Italië, Oostenrijk, New York, etc. getest.

Hadden we maar naar Taiwan gekeken!

Dit artikel komt uit de speciale Corona-editie van De Republikein, tijdschrift voor politiek, cultuur, recht & burgerschap, die 1 mei is verschenen. Mis geen nummer meer van dit unieke kwartaaltijdschrift en neem een abonnement.

Population, Environment, Resources van Paul R. Ehrlich en Anne H. Ehrlich.U itg W.H.Freeman & Company, San Francisco

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en dat wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Met een grotere bijdrage steun je ons nog veel meer. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Mijn gekozen donatie € -

Gonzo in het Witte Huis

//

De gonzo-journalistiek van Hunter Thompson wordt ten node gemist nu Amerika onder Trump aan de rand van een nationale zenuwinzinking staat. Probleem is echter: Trump is de eerste Gonzo-president.

Tekst: Sjoerd de Jong

Hunter Thompson zat niet op Twitter. Hij schoot zichzelf door zijn hoofd in 2005, een jaar voordat het blauwe vogeltje zijn vleugels uitsloeg. Maar stel dat de legendarische gonzo-journalist nog had kunnen twitteren. Had hij dan met een stroom woeste berichten van 180 tekens, getikt in het holst van de nacht en in walmen van drank en hasj, kunnen voorkomen dat Donald Trump president was geworden? Was impeachment dan niet nodig geweest? Had het gekkenhuis waarin Amerika door toedoen van de maniak-president is beland, compleet met geraas en getier over landverraad, spionage en burgeroorlog, kunnen worden voorkomen?

Timothy Denevi lijkt het te geloven. In Freak Kingdom. Hunter S.Thompsons Manic Ten Year Crusade Against American Fascism presenteert hij Thompson als een volwaardige antifascist, die in Trumps voorganger Richard Nixon al zag aankomen wat Amerika nu is overkomen. Zijn boek is in de VS warm onthaald op radicaal-linkse websites, maar ook in bladen als The Atlantic. De cultstatus van Thompson staat nog steeds garant voor welwillende aandacht.

Journalistieke renegaat
De journalistieke renegaat Hunter S. Thompson (1937-2005) werd een held van de jaren zestig en zeventig met zijn bestsellers Fear and Loathing in Las Vegas (1971), een extravagante drugsnovelle, en Fear and Loathing on the Campaign Trail (1973), zijn huid-en-haar-verslag van Nixons herverkiezing in 1972. Hij was openlijk partijdig, brak met de journalistieke conventie om jezelf vooral buiten het verhaal te houden, schreef op wat hij hoorde in de toiletten en lapte in het algemeen de regels van het vak aan zijn laars – vandaar dat ‘gonzo’.

Met die aanpak geldt Thompson als een grondlegger van wat bekend werd als New Journalism, ‘narratieve’ journalistiek met literaire technieken waarin de verslaggever handelingen en gebeurtenissen niet alleen beschrijft, maar ook becommentarieert of zelfs beïnvloedt. Hij inspireerde generaties journalisten, ook Nederlandse, om met durf, flair en humor te schrijven en, for better or worse, het stoffige ideaal van ‘objectiviteit’ los te laten.

Denevi’s boodschap is kort maar krachtig: in de huidige noodsituatie met Trump hebben we meer Thompsons nodig. Zoals de gonzo-man het mes zette in de corrupte leugenaar Nixon, zo zouden journalisten nu de helblonde nep-Mussolini in het Witte Huis veel harder moeten aanpakken.

Die overtuiging berust op een drietal misverstanden. Eén: Trump is geen Nixon. Twee: Trump lijkt juist veel meer op Thompson zelf. En drie: tegen Trump helpt geen gonzo, want hij ís gonzo.

Maar eerst het goede nieuws.

Op zichzelf is Denevi’s boek een nuttige correctie op het clowneske imago dat Thompson door eigen toedoen steeds meer heeft gekregen. Hij werd de belichaming van het met drank en drugs ‘uit je dak gaan’-levensgevoel, een attractie uit de jaren zestig die tegen betaling een wasted praatje kwam houden voor studenten, of die bij zijn huis in de Rocky Mountains bezoekers imponeerde door revolvers en geweren af te schieten. Hij werd een knuffeljunk in het alternatieve circuit die nog maar bij vlagen iets origineels schreef. Liever liet hij zijn brieven, faxen en kattebelletjes bundelen, want de schoorsteen moest toch roken.

Denevi herinnert er terecht aan dat het ooit anders was. Thompson geloofde in de Amerikaanse Droom, die na de moord op Kennedy in 1963 volgens hem de nek werd omgedraaid door cynische politici als Nixon. Thompson, een libertaire individualist, vreesde een police state waarin elke afwijking van kleinburgerlijk conformisme celstraf, verbanning of erger zou betekenen.

Gewelddadige genen
Die bezorgdheid kwam voort uit het levendige besef dat Amerika gewelddadige genen heeft en dat in het land altijd latente agressie huist die op onverwachte momenten tot uitbarsting kan komen. Een hang naar primitieve gekte die door Philip Roth treffend The Great American Berserk is gedoopt. Thompson zag dat monster de kop opsteken op de Republikeinse Conventie van 1964 in San Francisco, waar de ultrarechtse Barry Goldwater werd genomineerd, en vier jaar later tijdens de campagne van George Wallace, de racistische gouverneur van Alabama. De laatste speelde volgens Thompson ‘met de massa alsof hij ze aan een touwtje had; ze lachten, schreeuwden, sloegen elkaar op de rug’. Ze waren klaar ‘om te lynchen’.

Ja, dat zou zo een beschrijving kunnen zijn van een Trump-rally.

Bovendien had Thompson niet alleen een scherp oog voor populisten, maar ook voor de Amerikanen die Hillary Clinton deplorables zou noemen. Het klootjesvolk aan de onderkant, kansloos in een prestatiesamenleving die draait om cultureel en ander kapitaal. Klassiek voorbeeld zijn de Hells Angels over wie Thompson in 1968 zijn eerste succesvolle boek schreef. Ook hen noemde hij ‘fascistisch’, maar intussen was zijn empathie met de lichtgeraakte bruten, die LSD slikten als aspirine en wegspoelden met een six-pack, onmiskenbaar.

Laatste pluspunt: Denevi geeft nieuw inzicht in Thompsons Fear and Loathing in Las Vegas. Dat onweerstaanbare verslag van een destructief uitje naar de gokstad in Nevada, Thompsons melancholieke afscheid van de sixties, blijkt te zijn voortgekomen uit de nood van zijn reisgezel, de latino-advocaat Oscar Acosta, met wie hij werkte aan een reportage over etnische spanningen in Los Angeles. De autoriteiten vermoedden dat Acosta actief betrokken was bij de bomaanslagen van activisten die hij verdedigde en de advocaat vreesde in zijn kantoor te worden afgeluisterd. Tijdens de eenzame rit naar Vegas kon het duo onbezorgd bijpraten. Thompson ging er trouwens van uit dat Justitie wel eens gelijk kon hebben over Acosta, die nauwe banden had met criminelen en jaren later onder nooit opgehelderde omstandigheden verdween.

Dan nu het slechte nieuws.

Het mag leuk klinken, Thompson als antifascist, maar Denevi doet nauwelijks een poging dat idee te onderbouwen met een analyse van zijn werk. Dat moet kennelijk voor zichzelf spreken. Het gevolg is dat Denevi’s boek vooral een – zoveelste – dweepzieke kroniek is van Thompsons hoogtijdagen (1962-1977), grotendeels gebaseerd op boeken, artikelen en eerder gepubliceerde brieven van de man zelf. Dat is jammer, want Denevi’s these is prikkelend, alleen al omdat er zoveel tegenin te brengen valt.

Ik noemde drie misverstanden. Om met het eerste te beginnen: ja, Thompson zou Trump ongetwijfeld een ‘fascist’’ hebben gevonden. Het staat wel vast dat hij uit de heup schietend op de man van de gelijknamige Toren was losgegaan. Daarbij duikt wel meteen een vocabulaireprobleem op. Want welke munitie had Thompson eigenlijk nog over, na zijn tirades tegen Nixon als ‘crimineel’, ‘hyena’, ‘fascist’ en ‘Nazi’? Zijn dubbelloops was al leeggeschoten.

Maar dat terzijde. Wás Nixon een soort Trump?

In zijn veelgeprezen boek Nixonland (2008) beweert de historicus Rick Perlstein dat Nixon met zijn beroep op de ‘zwijgende meerderheid’ het startschot gaf voor de culture wars tussen Amerikaanse progressieven en conservatieven die uiteindelijk Trump aan de macht hebben gebracht. Dat lijkt aannemelijk, maar het is overdreven. Trump heeft zijn overwinning in 2016 eerder te danken aan het ideologische verzet tegen de culturele revolutie en losbandigheid van de jaren zestig, dat in de VS pas goed op stoom kwam onder Reagan en dat werd gestimuleerd door de bittere polarisatie onder Clinton, Bush junior en Obama. Nixon was eerder een man van de Koude Oorlog dan van een cultuuroorlog. Hij wilde vooral zijn handen vrij hebben om in het buitenland met wereldleiders te kunnen praten, en zeker niet in het binnenland de boel op stelten zetten – zoals Trump gretig en bijna dagelijks doet. Ook Nixons inspelen op angst voor ‘zwarte’ criminaliteit was niet impulsief, maar berekenend en strategisch. Het was zijn breekijzer om de Democraten los te wrikken uit het Zuiden.

Ja, Nixon en Trump delen één dubieuze historische eer: tegen beiden heeft het Huis van Afgevaardigden impeachment in gang gezet. Toch opent zich ook hier meteen de diepe politieke en karakterologische kloof die de mannen scheidt. Nixon, een raspoliticus, probeerde zo lang mogelijk de feiten te ontkennen die het hart vormden van de beschuldigingen aan zijn adres. Maar toen zijn eigen Republikeinen begonnen te deserteren, legde hij zich bij de harde realiteit neer en gooide hij de handdoek in de ring. Resultaat: een land dat wakker werd met een kater, in het deprimerende besef dat het onvermijdelijke was gebeurd.

Landverraders en nepmedia
Trump gebruikt een handdoek alleen om zijn voorhoofd te deppen tijdens een Twitter-sessie. Hij denkt geen seconde aan aftreden. Zijn ze nu helemaal gek geworden? In plaats daarvan bluft en briest hij onophoudelijk dat het allemaal leugens zijn van landverraders en nepmedia die Amerika ‘haten’ en zélf achter de tralies zouden moeten verdwijnen. Bovendien, hij beschikt over ‘grote en ongeëvenaarde wijsheid’ dus NOU EN? IK DOE HET GEWOON NOG EEN KEER!! Aftreden? Nooit! Resultaat: een land dat na drie gierende jaren in de achtbaan wankelt aan de rand van een nationale zenuwinzinking.

Al was hij dan uiteindelijk wél een crook, Nixon hield respect voor het politieke systeem waarin hij groot was geworden. Ondanks zijn verspreking dat ‘als de president iets doet, het dús niet illegaal is’. Trump daarentegen geeft geen zier om het politieke systeem. Integendeel, dat is het ‘moeras’ dat hij belooft droog te leggen. Nixons beroep op executive privilege ging te ver en dat wist hij. Maar voor Trump is het idee dat de president niets fout kan doen geen verspreking, het is het uitgangspunt van zijn hele denken en doen.

Er is nog een verschil. Bij Nixon waren veel Amerikanen bang dat achter het fatsoenlijke, verantwoordelijke masker dat hij in het openbaar droeg in feite een onbetrouwbare cynicus school: de échte Nixon. Vandaar dat de bandjes van zijn gesprekken in zijn Witte Huis, doorspekt met vloeken en denigrerende opmerkingen over Joden en zwarten, zo’n onthulling waren. Het masker was afgevallen. Bij Trump ligt dat compleet anders, want deze levenslange bluffer dráágt helemaal geen masker. Waarom zou hij? Hij leeft van de openbaarheid, van het geluid van zijn eigen ego en rinkelend porselein. Juist publiekelijk gaat Trump tekeer als een mythische halfgod, die doet wat in hem opkomt.

Geroutineerde leugenaar
Zelfs in hun leugens en bedrog verschillen ze. Nixon was een geroutineerde leugenaar, die tegen een medewerker met politieke ambities ooit vaderlijk zei: ‘Weet je, Len, je hebt geen schijn van kans in de politiek. Jij weet niet hoe je moet liegen.’ Maar Nixon loog strategisch, nooit om zichzelf te vleien of een eigen fantasiewereld te creëren zoals de reality-tv-president uit New York. Voor Trump zijn leugens zulke dagelijkse kost – de boekhouders van de Amerikaanse pers telden er in drie jaar 13.000 – dat hij ze waarschijnlijk niet eens herkent als leugens. Hij leeft in een ‘alternatieve’ waarheid.

Voorbeelden te over. Bij zijn verklaring over de dood van IS-leider al-Baghdadi meldde Trump vergenoegd dat de terrorist ‘jammerend en jankend’ aan zijn einde was gekomen. Al was er geen militair die dat kon bevestigen. Hij pochte dat de voorzitter van de Amerikaanse Padvinderij hem had bedankt voor zijn geweldige toespraak op de Jamboree. Trouwens, de president van Mexico had hem ook gebeld, om te bedanken voor zijn grenscontrole. Niets van waar.

Maar wat maakt het uit? Voor een narcist tellen verzonnen complimenten ook.

En dan zijn er nog wat andere, frappante biografische verschillen.

Nixon, die zich uit een middenstandsmilieu omhoog knokte, was sociaal gezien de absolute tegenpool van het zondagskind uit New York. Thompson noemde hem eens een ‘scharrelaar’ en een ‘beroepspoliticus’ die de trukendoos van Washington kende, maar geen ‘ziel’ had. Heel wat anders dan Trump, een president in pyjama die lak heeft aan ’techniek’ en liever zijn achterban op Twitter oppookt dan met ambtenaren overlegt in het Ovalen Kantoor.

Thompsons afkeer van Nixon, denk je dan, was dan ook vooral een kwestie van temperament. De vrijbuiter-journalist walgde van de man Nixon, die leefde op de handrem, billen-samengeknepen bekrompen en burgerlijk. Ongeneeslijk square. Een sociale stijger, die werd geweigerd door een studentenvereniging omdat hij te kleurloos was. Een man die op een feestje de gastvrouw onder vier ogen vroeg om ‘een dubbele sherry’. Sherry!

Dat imago kleefde Nixon levenslang aan. In The Selling of the President (1968) van Joe McGinnis zegt de latere oprichter van Fox News Roger Ailes over Nixon: ‘Mensen vinden hem saai. Ze zien hem als iemand die al 42 was toen hij werd geboren. Andere kinderen kregen een voetbal met Kerstmis, hij een aktentas, en daar was hij blij mee.’ En: ‘Hij ziet eruit alsof iemand hem de hele nacht in een kast heeft gehangen en hij er ’s ochtends met een verkreukeld pak uitspringt en begint te roepen: ik wil president worden!’

O ja, de vrouwen! Trump pronkt met echtgenotes, houdt van bimbo’s, schept op dat hij vrouwen bij hun pussy kan grijpen en zei over zijn dochter bij wijze van compliment dat hij met haar zou ‘uitgaan’ als hij niet haar vader was. Vergelijk dat eens met Nixon, die er door zijn adviseurs aan moest worden herinnerd af en toe naar zijn Pat te glimlachen als ze weer eens achter hem aan dribbelde. Het contrast met Trump is even groot als dat met Kennedy, ook een oversekste rijkeluiszoon, aan wie Nixon een pesthekel had.

Personificatie van de jaren vijftig
‘Tricky Dick’ was dus eerder de personificatie van de jaren vijftig, een kop van Jut voor de alternatieve kringen waarin Thompson zich bewoog. Op clementie hoefde hij dan ook niet te rekenen, toen hij ten val was gekomen. Alleen Neil Young zong in 1976, toen hij de ex-president het ziekenhuis had zien verlaten na een bezoek aan Pat, dat ‘zelfs Richard Nixon een ziel heeft’.

Tot slot dan de tijden. Je zou denken dat het in Amerika niet erger kan dan nu, maar de Nixon-jaren mochten er ook zijn. Het land sidderde van de politieke moorden, rassenrellen, bomaanslagen en plunderingen. Nadat vier studenten in Ohio door de Nationale Garde waren doodgeschoten, staken omstanders triomfantelijk vier vingers de lucht in. ‘Yippie’ Jerry Rubin vroeg studenten op zijn beurt of ze ‘bereid waren hun ouders te doden – letterlijk’. The Weathermen, een terreurgroep vernoemd naar een songtekst van Bob Dylan, pleegden bomaanslagen tot ze zichzelf opbliezen. De Hells Angels boden hun diensten aan in Vietnam, voor ‘missies achter de linies’.

In die chaos trok Nixon trok er een keer in zijn eentje op uit om bij het Lincoln Memorial een gesprek aan te knopen met anti-oorlogsdemonstranten. Niet dat die gediend waren van zijn toffe praatjes over sport en surfen in Californië – altijd square! – maar toch. Zelfs bij zijn beroep op de ‘zwijgende meerderheid’ deed hij een halfbakken poging de jeugd voor zich te winnen. Geen wonder, Nixon was een control freak. Trump gedijt juist bij chaos. Hij heeft maar één reflex: olie op het vuur gooien. Niet voor niets doet hij geen beroep op Nixons silent majority, maar op zijn eigen angry majority.

Kortom, Hunter Thompson mag de eerste echte gonzo-journalist zijn geweest, Donald J. Trump is de eerste echte gonzo-president.

De overeenkomsten tussen die twee zijn even frappant als de verschillen met Nixon. Trump grof en over the top? Lees de afgrijselijke, humorloze necrologie die Thompson in 1994 van Nixon schreef voor Rolling Stone. De overledene was ‘een kwaadaardige klootzak’; ‘een wild beest dat ruggelings om zich heen klauwt’ met ‘de vuile mentaliteit van een Nazi’’, iemand die ‘slecht was zoals alleen zij die in de Duivel geloven kunnen begrijpen’ en wiens lijk ‘zou moeten worden verbrand in een vuilnisbak’.

Lachen? Mij was dat toen al vergaan.

Trump heeft hooguit minder retorisch talent. Het blijft een beetje behelpen met zijn ‘walgelijke media’, ‘zieke mensen’, ‘corrupte Hillary’, ‘Slaperige Joe’, ‘strontputlandjes’ en ‘rattenholen’. Maar de mentaliteit – ongeremde woede als uiting van morele deugd – is vergelijkbaar.

Trump misogyn? Sla de beruchte passage op in Thompsons Hells Angels (1967) over een groepsverkrachting die hij bijwoonde. Ah gossie, hij werd er helemaal ‘ziek’ van, schrijft Denevi braaf. Maar wacht even. Lezen we bij Thompson bij dat voorval niet ook een persoonlijke, filosofische mijmering over verkrachting als een ‘mysterie’? Als iets waar vrouwen als de dood voor zijn, terwijl er toch ook ‘ergens achterin elke baarmoeder’ een ‘rebelse zenuw tintelt van nieuwsgierigheid elke keer als het woord valt’? Ik bedoel maar.

Journaliste E. Jean Carroll, die Trump in een boek ervan beticht haar ooit te hebben aangerand in een Newyorks pashokje, beleefde naar eigen zeggen iets soortgelijks met Thompson. Alleen hém nam ze niks kwalijk. Thompson had haar in een jacuzzi de kleren van het lijf gescheurd, schreef ze, maar hij was nu eenmaal géén ‘afschuwelijke man’. Ach so – natuurlijk.

Tot zover Thompsons vrouwvriendelijke geloofsbrieven.

Racisme dan? Uit Thompsons reportages spreekt een ironische empathie met hippies en marginale misfits als de Hells Angels. Maar solidariteit met de zwarte burgerrechtenbeweging moet je met een zaklantaarntje zoeken. Intussen doorspekt de uit Louisville, Kentucky afkomstige Thompson zijn reportages met niggers en spics – zij het vooral als een vorm van stoer doen of als maniertje om rednecks met namen als Jimbo belachelijk te maken.

Vuurwapengek
Wapens! Trump omarmt het Tweede Amendement, dat het recht van burgers op wapens garandeert, als een pas geboren baby en jaagt het gehoor bij zijn rally’s voortdurend schrik aan dat de ‘krankzinnige’ Democraten die van hen willen afpakken. Thompson was zijn hele leven een vuurwapengek, tot ellende van zijn omgeving. Hij pleegde zelfmoord met een pistool. Zijn laatste wens: dat zijn as zou worden afgeschoten uit een kanon. Très Trumpiaans.

Rockmuziek: ook een constante bij beiden. Nixon hield van klassieke piano en Sammy Davis junior, en wist nauwelijks wie Elvis was. Thompson en Trump zijn beiden producten van de rockcultuur. Thompson hield van Bob Dylan en The Jefferson Airplane. Trump gebruikte Neil Youngs meestamper Keep On Rockin’ In The Free World als campagnelied. Bij een groots jubileumconcert voor Dylan in Madison Square Garden was Trump in 1992 van de partij om de rock-elite backstage schouderklopjes te geven. Bij een show van Crosby, Stills, Nash & Young zat hij in 2006 naast Patti Smith en Salman Rushdie, die geen van beiden kriebel kregen om te verkassen.

Zou het een generatiekwestie zijn?

Goed mogelijk. Want Thompson (1937) en Trump (1946) zijn – in tegenstelling tot Nixon (1913) – gevormd door het libertijnse Woodstock-tijdperk, toen non-conformisme hoog in het vaandel stond en ontremming en ontregeling werden gevierd als persoonlijke en maatschappelijke deugden. Sherry? Wodka en een snuif! Of – ook goed – elke dag de heroïnekick van Fox News en Twitter. Beide mannen zijn belichamingen van Roths American Berserk, de drang om jezelf geen enkele beperking op te leggen, dwars door alle conventies heen te breken en ongebreideld tekeer te gaan – een hysterisch-vitalistische kant van Amerika waar Nederlanders vaak geen oog voor hebben.

Beiden keren zich tegen het ‘corrupte’ establishment vanuit een heilig geloof in de Amerikaanse Droom: de vrijheid om je uit te leven als individu, zonder een bemoeizieke overheid. Thompson vreesde een police state, Trump de deep state. Het verschil is dat de Droom bij hen door andere daders om zeep wordt geholpen: bij Thompson door ‘kleine sjacheraars’ (zoals Nixon), bij Trump door ‘socialisten’ (alle Democraten). Ergens in zijn boek schrijft Denevi terloops: ‘Voor Thompson was de Amerikaanse Droom altijd een kwestie van vrijheid: als je maar jezelf aan je schoenveters omhoog wist te trekken en harder werkte dan alle anderen, dan slaagde je.’

Ja, Trump zou het er van harte mee eens zijn.

Hebben we gonzo-journalistiek nodig om van Trump af te komen, of hem, op zijn minst, met een beetje goed humeur te overleven?

Dat is het derde en laatste misverstand.

Feit is dat Thompson allang school heeft gemaakt, ook in Nederland. Kranten en sites staan bol van journalisten die hun ik beschouwen als het beste knaapje om hun bloedstollende verhaal aan op te hangen. Of die als mini-Thompsons de lezer vergasten op gesjochten ontboezemingen over hun seks- drank- en drugsleven – en over de prangende vraag wie ze een racist, fascist, Gutmensch of gewoon een lul vinden. Zet Twitter op een kier en het gebrul en gejank komt je tegemoet van bloggers die zich als bronstige bavianen op de borst staan te roffelen om zich dan weer jammerend eigenhandig aan het kruis van het vrije woord te spijkeren. Tourette is in die wereld geen aandoening, maar een diploma.
Dus méér gonzo, tegen de Über-gonzo in het Witte Huis? Nee, dank u.

Het zou ook niet helpen. Richard Nixon werd niet ten val gebracht door gonzo-journalisten die halfdronken hun achterste afveegden met alle beroepsregels, maar door geduldig, vasthoudend uitzoekwerk van ‘gewone’ verslaggevers van een gevestigde krant. Zoals verslaggevers van The New York Times en andere Amerikaanse onderzoeksjournalisten, die er met hun jasjes nog steeds uitzien als verzekeringsagenten of boekhouders, bakken vol feiten hebben opgegraven over Trumps bedrijven, bezittingen, buitenlandse besognes, bemoeienis met Oekraïne en tal van andere zaken die hem nu opbreken.

Van dat soort verslaggevers, ja, daar zijn er altijd meer van nodig.

Timothy Denevi: Freak Kingdom. Hunter Thompson’s Manic Ten-Year Crusade Against American Fascism.
PublicAffairs, 396 blz.

Sjoerd de Jong is Ombudsman van NRC Handelsblad en levert regelmatig bijdragen over de rol van de journalistiek aan De Republikein.

Dit artikel verscheen in nr. 4/2019 van De Republikein, tijdschrift voor politiek, cultuur, recht & burgerschap. Voor de gehele inhoud, zie hier. Mis geen nummer meer van dit unieke kwartaaltijdschrift en neem een abonnement.