Onze koning was laatst op bezoek bij de Luitenant-generaal Bestkazerne in het Limburgse Vredepeel en kwam daar met de uitspraak dat Nederland zich ‘tot op de tanden moet bewapenen’. Bij de Nijmeegse literatuurprofessor Jos Joosten schoot dit in het verkeerde keelgat. In een hardhandig getoonzette cri de coeur op Facebook deelde hij de koning het predicaat ‘warmonger’ uit. Ook hield hij Willem-Alexander het voorbeeld voor van zijn grootmoeder Juliana, die het in 1952 tijdens een speech voor het Amerikaanse congres had bestaan om een pleidooi te houden de immer escalerende wapenwedloop van de Koude Oorlog op te geven in ruil voor wereldvrede. Die speech leidde indertijd tot grote ontzetting in politiek Den Haag en fungeerde als opmaat naar de Greet Hofmans-affaire.
Joosten sleep zijn pacifistische mes: ‘Je weet dat dit soort hoogheden die oproepen tot oorlog niet de mannen zijn die straks met hun darmen uit hun buik langzaam liggen leeg te bloeden in de modder’. Hij herinnerde ook aan het incident met de Damschreeuwer in 2010, toen ‘onze oorlogszuchtige, actiebereide koning, in gala-uniform gestoken, voorzien van alle militaire toeters en bellen, niet wist hoe snel hij zich uit de voeten moest maken, haast struikelend over zijn sabel’. Tenslotte sprak hij zijn ontgoocheling uit dat ‘in de Kamer niemand zich geroepen heeft gevoeld hierover vragen te stellen aan de premier – tot en met GroenLinks/PvdA en Partij voor de Dieren: allemaal stil zwijgende kuikentjes achter een vorst die luid om oorlog kakelt.’
Ter verdediging van Willem-Alexander kan je de staatsrechtelijke regel aanvoeren dat de koning geen eigen opvattingen mag ventileren. Oftewel: wat de koning daar bij die kazerne zei, is de opvatting van het kabinet. Toch zal de hartenkreet van professor Joosten bij menigeen een snaar hebben geraakt. Ziedaar het duivelse dilemma van deze tijd: wie dezer dagen pacifistische opvattingen uitvent, loopt het risico ervan te worden beticht Poetin in de kaart te spelen. Dat is ook de rode draad in de bijdragen van onze eigen oorlogscorrespondent Roel van Duijn, die zich onder druk van de Russische agressie heeft ontwikkeld van radicaal vredesactivist tot een van de opmerkelijkste stemmen in het NAVO-bewapeningskoor.
Toch is ook hier zorg op zijn plaats. Wat bijvoorbeeld te doen met het hypothetische vooruitzicht van een tot op de tanden herbewapend Duitsland – wiens Bundeswehr sinds kort ook weer buiten de landsgrenzen mag opereren – onder bestuur van Alternative für Deutschland, in wier gelederen de roep om rehabilitatie van de Waffen-SS en andere vormen van revanchisme nog altijd weerklinkt? Met de ondergrondse terreurorganisaties van de zogeheten ‘Reichsbürger’ valt er iets af te dingen op de status van Duitsland als betrouwbaar buurland. Maar dat is een thema dat in de volgende editie van De Republikein volop aan de orde zal komen. In dit nummer richten we onze aandacht vooral op een binnenlands onderwerp dat de gemoederen danig heeft verhit: de jaarlijkse lintjesregen, dit jaar vooral in het nieuws vanwege het optreden van de inmiddels afgetreden PVV- minister Marjolein Faber. Het is toch de verdienste van deze bewindsvrouw, in de bijdrage van onze eigen lintjesdrager Ulli d’Oliveira omschreven als ‘die machteloze toverkol’, dat nu die hele lintjesfolklore ter discussie staat. Jurist D’Oliveira legt die hele lintjesaffaire onder het vergrootglas en komt tot de conclusie dat het kabinet-Schoof hier de ene na de andere staatsrechtelijke schuiver maakte. Oud-topambtenaar Huub Linthorst komt in zijn bijdrage aan de lintjesspecial van De Republikein met het voorstel om het hele lintjesstelsel op de schop te nemen. Een grondwetswijziging waarmee het koningschap een louter representatieve aangelegenheid wordt, en de koning dus nergens meer voor hoeft te tekenen, is volgens hem de beste oplossing. Oud-topambtenaar Gerard van der Zwan bepleit het afschaffen van het huidige lintjesstelsel door de herinvoering van de Generaliteitsleeuw-onderscheiding van de Republiek van de Verenigde Nederlanden. Zo zouden principiële republikeinen die voor hun werk worden geëerd niet langer hoeven rond te lopen met een lintje ‘omdat de Koning het heeft behaagd’. Hopelijk doet het met de lintjesregen belaste Kapittel van de Civiele Orden, met in de gelederen CDA-politica Ank Bijleveld en de zoetgevooisde historicus Hans Goedkoop van het onlangs van de buis verdrongen tv-programma Andere Tijden, hier zijn voordeel mee. Die Generaliteitsleeuw zou een mooi alternatief zijn geweest voor thrillerschrijver Tomas Ross, een overtuigd republikein, die dit jaar tot zijn ontsteltenis werd onderscheiden met een exclusief lintje in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Een lintje met een luchtje, schrijft René Zwaap, verwijzend naar de heftige campagne die prins Bernhard bij leven voerde tegen het werk van Ross. Classicus Anton van Hooff wijst in zijn bijdrage op de historische wortels van de ‘lintjesregen’: reeds de Egyptische farao’s plachten hun onderdanen onder kransen te bedelven. Een gebruik dat niet strikt aan monarchieën is voorbehouden: in de voormalige DDR waren er maar liefst 188 soorten eremedailles in omloop. Columnist Henk Westbroek tenslotte stoort zich aan al die principiële republikeinen in zijn omgeving die toch apetrots waren als ze een lintje van de koning kregen opgespeld: ‘In mijn opvatting is dat zoiets als principieel tegen prostitutie zijn maar graag naar de hoeren gaan’.
En verder dit in nummer:
In het tweede deel van de rubriek ‘Daar is Daphne’ toog onze redactrice Daphne Meijer naar de Feria in Sevilla, het jaarlijkse feest dat de Hertog van Alva daar organiseert. Ooit begon hier de romance tussen Willem-Alexander en Máxima. René Zwaap reconstrueert de consternatie bij de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging in Venezuela direct na de Tweede Wereldoorlog, toen consul A.J. van Dobben in het olierijke disctrict Maracaibo protest aantekende tegen het verzoek van zijn superieuren om de oud-SS’er Pieter Schelte Heerema, die aldaar een imperium in de olieindustrie had opgebouwd, met alle middelen bij te staan. Aan zijn superieuren schreef Van Dobben op 17 mei 1949: ‘Het geval Heerema stuit mij hevig tegen de borst. Uit zijn houding, zijn doen en laten, voelt een ieder duidelijk, dat deze man, ondanks zijn verandering van houding tegen het einde van de oorlog, nog steeds in hart en nieren een ras nazi is…Ik kan het niet over mijn hart krijgen stappen te doen ten gunste van deze SS-officier, die ik in mijn verbeelding nog steeds in dit uniform zie rondstappen.’ Zijn protest mocht niet baten in Den Haag, en inmiddels dobbert op de oceanen het grootste schip van de wereld rond, mede mogelijk gemaakt door een royale subsidie van het ministerie van Economische Zaken, waarmee in de naamgeving de nagedachtenis aan Heerema wordt geëerd. Nog meer uit Maracaibo in de rubriek ‘ Appeltjes van Oranje’, waarin op basis van Han van Bree’s onlangs verschenen biografie van Greet Hofmans wordt gereconstrueerd hoezeer de media in Venezuela te keer trokken tegen ‘de heks uit Holland’, toen Hofmans op het hoogtepunt van de naar haar vernoemde hofaffaire in Nederland met de dood werd bedreigd en op het punt stond naar Maracaibo uit te wijken om daar Nederlandse toplieden van de Koninklijke Olie/Shell geestelijk bij te staan.
Ook in deze editie weer veel aandacht voor de monarchale trekjes van het regime van Donald Trump. Maurits van den Toorn ploos uit of Trump’s flirt met een derde termijn constitutioneel eigenlijk wel mogelijk is. Spoiler alert: ja, dat is mogelijk. Ries Roowaan beschrijft de zegetocht van de onafhankelijke senator Bernie Sanders als voorman van de ‘fight oligarchy’-beweging. Roel van Duijn roept Europa op niet langer de oren te laten hangen naar de wind die uit het Witte Huis waait.
Manuel Kneepkens schrijft over zijn ontmoeting met Ruud Lubbers, toen deze na zijn vertrek uit de politiek in een persoonlijke crisis was beland. Kneepkens staat stil bij de innige band tussen Lubbers en Beatrix. Ries Rowaan schrijft aan de hand van de vele spotprenten die de laatste Duitse Kaiser Wilhelm II bij leven ten deel vielen over deze ‘ wandelende reclamezuil voor de republiek’. Professor Karel komt in de nieuwe aflevering van Sjoerd de Jong’s spraakmakende rubriek ‘ Vraag het professor Karel’ met beleggingstips speciaal bestemd voor aanhangers van complottheorieën. Columnist Gerard Aalders bekeek de vier uur durende live-stream van de NOS van de eerste ‘ solo-klus’ van prinses Amalia bij de doop van het marineschip ‘Den Helder’ in Vlissingen en komt tot de conclusie dat de toekomst van de monarchie bij de Nederlandse media in veilige handen is. In zijn column schrijft Floris Müller, voorzitter van de antimonarchistische beweging Republiek, over zijn recente deelname aan ‘Republic Day’, het jaarlijkse evenement dat de Britse zusterorganisatie Republic in Londen organiseert. In dit nummer twee boekbesprekingen: Maurits van den Toorn las ‘De tien van Den Haag: Topambtenaren tijdens de bezetting’ van Stephan Steinmetz en Ries Roowaan bespreekt het postuum verschenen ‘Europa en het idee uit de toekomst’ van de in 2023 overleden historicus Mathieu Segers. Onze huisdichter Thom deLagh en bestuurslid Jack-Jan Wirken nemen afscheid van Paul van der Heijden, een van de oprichters van De Republikein, die op 27 maart jl. op 90-jarige leeftijd is overleden in zijn woonplaats Amsterdam.
Mis geen nummer meer van dit unieke kwartaaltijdschrift en neem een abonnement.