De uitbreiding van de koninklijke grafkelder in Delft druist in tegen Artikel 1 van de Grondwet en tegen het sinds 1829 geldende verbod om mensen in kerken te begraven. Toch trekt het kabinet hier vier miljoen euro voor uit.
Op de omslag van de nieuwe editie van De Republikein prijkt de twee ton zware granieten steen die de grafkelder der Oranjes in de Nieuwe Kerk te Delft afsluit. Die afsluitsteen, geplaatst tijdens het koningschap van Wilhelmina, draagt – vertaald uit het Latijn – de tekst ‘Hier verwacht Willem I, de Vader des Vaderlands, de wederopstanding’. Willem rust in een praalgraf, de kelder is verder gevuld met zijn al dan niet gebalsemde opvolgers en aanhang. De kelder raakte overvol, reden dat het vorstenhuis recent een nieuwe ondergrondse vleugel toegewezen kreeg, zodat alle toekomstige koningskinderen en hun koude kant postuum verzekerd zijn van een prominente plek op de Dag des Oordeels. Om ruimte te scheppen voor de uitbouw van de Oranje-grafkelder (kosten voor ’s lands schatkist 4,1 miljoen euro, de Oranjes passen 4 ton uit eigen zak bij, nog niet eens goed voor 50 procent van de btw) moesten eerst wel de graven worden geruimd van 581 onderdanen die zich ooit blauw hadden betaald voor zo’n ereplek onder de kerk. Eerder werden al 237 burgers met niet blauw-bloed worden uitgegraven om ruim baan te maken voor de bijgezette royals. En dit terwijl het begraven in en onder kerken al sinds 1829 verboden is. Daarmee is de uitbreiding van de Oranje-grafkelder een perfecte illustratie van hoe strijdig de Nederlandse monarchie is met het gelijkheidsbeginsel in Artikel 1 van de Grondwet, maar ook met de tijdsgeest als het gaat over de hygiënische basisbeginselen van hedendaagse lijkbezorging, schrijft August Hans den Boef. ‘Navolging, daarover maak ik mij zorgen. Want het Oranjeprivilege is een exponent van status en macht. Denk aan al de patsers die de afgelopen jaren een landgoed hebben gekocht. Die willen natuurlijk ook een grafkeldertje aanleggen. Juridisch gaat dat niet automatisch, maar – reli, reli – een door meneer pastoor gewijd grafkapelletje is waarschijnlijk geen probleem. Daarmee geven de Oranjes voor de zoveelste keer het verkeerde voorbeeld.’
De miljoeneninvestering van het Rijk in de grafkelder staat in schril contrast met het besluit van het kabinet Rutte om het zoeken naar de resten van Johan van Oldenbarnevelt om financiële redenen te staken. De raadspensionaris werd op last van zijn gewezen protégé stadhouder Maurits op 13 mei 1619 onthoofd op het Binnenhof en in de kelder van de Hofkapel om de hoek bijgezet in zijn familiegraf. De resten van ’s lands eerste premier moesten nu ergens onder het gebouw van de Eerste Kamer liggen. Op voorstel van SP-Kamerlid Van Raak begon een zoektocht naar de overblijfselen, die aanvankelijk werd gesteund door premier Rutte, die dat later weer introk, want toen was het opeens te duur. Bijkomend motief voor het stopzetten van de speurtocht was wellicht dat de Oranjes nog altijd in de maag zitten met de moord op Van Oldenbarnevelt. Een standbeeld ter herinnering aan de grote voorman van de republiek mocht niet op het Binnenhof worden neergezet, want anders zou Wilhelmina er door van de slag raken. ‘Het blijft onbevredigend dat een Oranje-stadhouder als Willem V, die zelfs door zijn eigen familie als een sufferd wordt beschouwd, royaal rust in de koninklijke kelder, terwijl de eerste premier werd weggestopt achter een muur in een archiefruimte vol stalen voorraadkasten’, schrijft De Republikein-hoofdredacteur Paul Damen. ‘ Zo is de stichter van onze staat vakkundig op een zijspoor gezet.’
En verder in dit nummer:
Koningsdag wordt dit jaar in Rotterdam gevierd, alsmede het 10-jarige ambtsjubileum van Willem IV. Volgens burgemeester Aboutaleb heeft Rotterdam een ‘diepe band’ met het koningshuis. Onze Rotterdamse correspondent Manuel Kneepkens zet daar vraagtekens bij, zoals ook bij de geraamde kosten van 4 miljoen euro voor het feestje. ‘Dat wordt natuurlijk meer, want keer op keer is gebleken dat de gemeente Rotterdam de kunst van het begroten niet machtig is’. De laatste keer dat Rotterdam door de zittende Oranje-monarch werd bezocht op – toen nog – Konininnedag, was in 1992, meer dan 30 jaar geleden. ‘Beatrix had dus niet zoveel op met Rotterdam, maar wel heel veel met één bepaalde Rotterdammer, de zakenman-ondernemer Ruud Lubbers. Hij was meer met haar getrouwd dan met mij, liet Ria Lubbers zich eens ontvallen.’ Voor de rest ontwaart Kneepkens niet zo bar veel Oranje-liefde in Rotterdam. Rotterdams diep betreurde ‘prins’ Pim Fortuyn was niet voor niets lid van het Republikeins Genootschap en in 1918 ging Rotterdam als enige grote gemeente massaal mee in P.J. Troelstra’s antimonarchistische ‘Novembercoup’. Kneepkens: ‘Het is niet Rotterdam, maar de burgemeester van Rotterdam die een diepe band met ons Koningshuis ervaart.’ Voorzitter Floris Müller van Republiek roept in zijn column op tot massale deelname aan de republikeinse demonstratie in Rotterdam op Koningsdag. ‘ Daar is alle reden toe, als een van de rijkste families van ons land de armste stad ervan bezoekt.’
Jack-Jan Wirken schrijft over het proces dat Republiek – voorheen Republikeins Genootschap – samen met de stichting De Republikein (uitgever van tijdschrift De Republikein) heeft aangespannen om de macht van de koning in te perken. Volgens advocaat Ewout Jansen is de positie van de koning als voorzitter van de Raad van State in flagrante tegenspraak met het principe van de scheiding der machten waaraan Nederland zich via het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens heeft gecommitteerd. De prominente koninklijke rol bij de rechtspraak – bij de benoeming van rechters, het ‘in naam van de koning’-stempel bij de tenuivoerlegging van rechterlijke vonnissen, en de beeltenis van de vorst in de rechtszaal – zet grote vraagtekens bij de onpartijdigheid van de rechter zodra Willem-Alexander zelf partij is bij een rechtszaak, bijvoorbeeld in een klacht tegen opdringerige media. Bij de eerste ronde van de rechtszaak haalde Jansen op vooral formele gronden bakzeil, maar inmiddels is besloten tot hoger beroep. Een eerdere rechtszaak tegen stelselmatige discriminatie van vrouwen door de SGP biedt de benodigde jurisprudentie als het gaat om ontvankelijkheid van de klacht, waarop het in de eerste ronde stuk liep.
Columnist Gerard Aalders rekent uit hoeveel vakantie de koning heeft. ‘Als we de lege plekken in zijn publiek toergankelijke agenda bekijken komen we uit op een weekje op vijftien. Een paar maanden in de zomer, een kleine maand rond oud en nieuw, twee weken skivakantie in Lech en dan nog eens een paar weekjes rond Pasen.’ Daar staat tegenover dat de koning in theorie als staatshoofd permanent in functie is, maar dat is puur symbolisch, aldus Aalders. ‘ Willem-Alexander is de vakantiekoning bij uitstek.’
In zijn column staat Henk Westbroek stil bij de DNA-salon in Paleis Huis ten Bosch, alwaar het DNA van Willem-Alexander en zijn echtgenote als alternatief behang aan de muren prijkt. Nu blijkt dat dit beeld is geretoucheerd, om te voorkomen dat de koninklijke erfelijke materiaal op straat komen te leggen. Westbroek: ‘Ik begrijp volkomen dat onze vorsten niet de behoefte hebben om alles wat ze tot mens maakt met ons te willen delen. Maar wat me teleurstelt is dat ze ons niet willen laten weten wat het genetische geheim is waardoor zij juist wel en wij juist niet de erfelijke bekwaamheid bezitten om staatshoofd te zijn.’
Maurits van den Toorn bespreekt het nieuwe boek van historicus Dik van der Meulen: Bernhards oorlog, het leven van een prins in balllingschap. ‘Wat bij lezing van Bernhards oorlog opvalt is dat het gedrag van de hoofdpersoon behoorlijk onbenullig is. De prins in in Londen vooral bezig met futiliteiten. Trots meldt hij aan minister Dijxhoorn van Defensie dat hij een kleermaker heeft gevonden die zijn onderscheidingen op zijn uniform kan naaien. De minister vindt het kinderachtig.’ Van der Meulen komt ook met enkele intrigerende verhalen. ‘Zo noemt hij een notitie van de Duitse generaal Halder waaruit zou blijken dat de Duitsers kort voor 10 mei 1940 op hoog niveau hadden gepolst of Nedcrland bezwaar zou maken tegen een Duitse doortocht door Zuid-Limburg. Een “informant” in Den Haag zou vervolgens hebben gezegd dat dat niet zo’n probleem zou zijn. Wie o wie?’
In zijn kroniek van de oorlog in Oekraïne uit Roel van Duijn zijn zorgen over het bereiken van het ‘culmininatiepunt van de oorlog’. Formeel zijn Rusland en de NAVO niet in oorlog met elkaar, maar dat is een dunne grens en Van Duijn waarschuwt voor de fatale gevolgen als NAVO-soldaten direct bij het conflict worden betrokken. ‘In die val mogen we niet trappen, want dan slaat onze helpoorlog om in een planetaire pil van Drion.’
Historicus Ries Roowaan staat stil bij de bevindingen van econoom Nouriel Roubini, a.k.a. ‘ dr. Doom’, onder meer vanwege de weinig opbeurende analyses van de wereldeconomie in zijn bestseller Mega-threaths: Ten Dangerous Trends That Imperil Our Future, And How To Survive Them. Roubini voorziet de komende jaren een ‘great Stagflationary Dept Crisis’ als gevolg van geaccumuleerde staatsschuld, gierende inflatie, klimaatcrisis, vergrijzing en de Russische invasie van Oekraïne. Een uiterst complexe of zelfs onmogelijke opgave.
In een poging tot ‘herijking’ van de begrippen ‘links’ en ‘rechts’ oppert ex-Europarlementariër Els de Groen in een essay de invoering van een ‘bestaansmaximum’, bijvoorbeeld door loonmatiging en progressieve belastingen over winsten en vermogensinkomsten. Zo kan de economische ongelijkheid verkleinen en het milieu worden ontlast. Eind 2022 maakte Oxfam Novib bekend dat 125 miljardairs elk afzonderlijk een miljoen keer meer CO2 uitstoten dan de gemiddelde persoon in 90 % van de wereldbevolking. Aan de koninklijke familie, in de Quote 500 met 1,2 miljard euro op plaats 11, zou een dergelijke maatregel goed besteed zijn.
Daphne Meijer, gewezen correspondente te Kaboel, vraagt aandacht voor kleinschalige initiatieven in Nederland tegen de hongersnood die zich in Afghanistan aftekent na het vertrek van de Amerikaanse troepen. Op micro-niveau kan de ijzeren greep van de Taliban nog worden omzeild.
In de rubriek ‘Appeltjes van Oranje‘ aandacht voor een wel heel bijzondere inscriptie in het zandsteen van het Koninklijk Paleis op de Dam. Naar verluidt was het niemand minder dan ‘anti-Rook-Magiër’ Robert-Japser Grootveld zelve die het symbool van de Provo-beweging kerfde in het steen: een driehoek met daarin een appel en een stip, als symbool van het Spui als ‘Magies Centrum ‘. Verbazingwekkend is dat de inscriptie alle renovaties heeft doorstaan en eigenlijk zou er nu beschermend plexiglas overheen moeten.
In de nieuwe rubriek ‘Rep & Roer‘ onder meer aandacht voor de Duitse ‘putschprins’ Heinrich XIII uit het huis van Reuss en het verdwenen BVD-dossier van prins Bernhard. Ook de nazi-connecties van de Britse ex-koning Edward VIII komen aan bod, plus de vraagtekens bij de titel ‘ jonkvrouw’ van Kasja Ollongren. Ook aandacht voor het recente bezoek van de koninklijke familie aan de Antillen. De eerder gedane aankondiging van de koning van onafhankelijk onderzoek naar de rol van de Oranje in de slavenhandel en koloniale uitbuiting bracht activiste Helena Croes op de eis van 66 miljard dollar aan herstelbetalingen uit koninklijke zak.
Mis geen enkele editie meer van dit unieke kwartaalblad en neem een abonnement.
